هشدار درباره خشونت روزمره در ایران

آفتاب نیوز :

در جامعه امروز ایران، خشونت چه وضعی دارد و خشونتگران و خشونت دیدگان چه کسانی اند؟ این مهمترین سوالی است که تعداد زیادی از جامعه شناسان، حقوقدانان و کارشناسان علوم سیاسی در «سمپوزیوم ملی علیه خشونت» دور هم جمع شدند تا به آن و بسیاری از دیگر سوال ها در این باره پاسخ دهند. بررسی ابعاد خشونت در ایران امروز، موضوع اصلی این سمپوزیوم بود و شرکت کنندگان در آن سعی کردند آخرین وضعیت خشونت در این روز های ایران را به طور دقیق بررسی کنند.

عباس نعیمی جورشری، مدیر علمی و اجرایی سمپوزیوم به عنوان سخنران آغازین این نشست گفت که جامعه ایران در دوره معاصر فرازوفرود هایی تجربه کرده است که بسیاری از آن ها متصف به خشونت بوده اند. تحولات جاری ایران در سال های اخیر نیز همواره وجهی از خشونت را پررنگ کرده است. پژوهش های اجتماعی بر این موقعیت صحه می گذارند؛ یعنی نمونه های فراوانی از بروز اعمال خشن در ایران مشاهده می شود. این خشونت سطوح متفاوت خرد، متوسط و کلان را در برمی گیرد؛ از رویداد های بزرگ تا امور روزمره. اگرچه آمار های دقیقی از این سطوح وجود ندارد، اما مطالعات موردی بیانگر افزایش ابعاد خشونت و مصایب ناشی از آن بوده است و براین مبنا ضرورت برگزاری نشستی با محور خشونت و اعلام هشدار نسبت به آن محسوس بوده است.

خشونت خانگی و سیاسی در وضعیت بحرانی

سعید معیدفر، رییس انجمن جامعه شناسی ایران، سخنرانی خود را با مقایسه ابعاد خشونت در دنیای گذشته و جهان معاصر آغاز کرد. او گفت که ما با اشکالی از خشونت در گذشته روبه رو بودیم که امروز ممکن است به عنوان امری رایج با آن روبه رو نشویم، مانند پوست کندن، شمع آجین کردن و. گاهی این خشونت در منظر عموم انجام می شد. در تاریخ معاصر هم نمونه های دیگری از این خشونت مانند جنگ جهانی اول و دوم، نسل کشی مسلمانان توسط صرب ها و… را دیدیم، در عین حال با اشکال تحویل یافته ای از خشونت هم روبه رو شده ایم: «چون سابقاً تلقی بر این بود که برای ممانعت از خشونت، باید شدیدترین وجه آن علیه کسی که خشونت ورزیده، اعمال شود، اما این تلقی در دنیای امروز تحول یافته است.»

معیدفر ادامه داد: «ما در دنیایی وارد شدیم که امر اجتماعی پیچیدگی هایی دارد و به سادگی دنیای گذشته نیست که با مقابله به مثل، مانع امر ناهنجاری شویم. تقریباً امروز بسیاری از جوامع به مرحله ای رسیده اند که دیدن صحنه خشونت را هم تجویز نمی کنند. به همین دلیل ایده بر این است برای اینکه چرخه خشونت را بازداریم، نسبت به آنچه در دنیای گذشته بود تجدیدنظر کنیم. خشونت برانگیخته و تصاویر خشونت در مهد های کودک، مدارس، سالمندان و… که اعمال شده، واکنش هایی در فضای عمومی داشته و انزجاری را ایجاد کرده است و همین موضوع موجب شده متولیان امر برخورد هایی را با عاملان خشونت اعمال کنند، با این حال انتشار عکس یا تصاویری از خشونت نشان دهنده این است که وجدان جمعی جامعه نسبت به دیدن این صورت خشونت هنوز واکسینه نشده و آن را تجویز می کند.»

معیدفر دو نوع خشونت را در ایران مسیله زا و در وضعیتی بغرنج دانست: «یکی از آن ها خشونت خانگی است. ظاهراً خانه در ایران جای امنی است و گفته می شود زندگی خانوادگی موثری داریم و تنها نهاد اجتماعی باقی مانده برای ما همین نهاد است، اما اگر امروز به آمار ها و ارقام نگاه کنیم، ملاحظه می کنیم که شدیدترین نوع خشونت ها در خانه رخ می دهد. بیشترین قتل ها، خشونت های زبانی، جنسی و فیزیکی در خانه به طور گسترده تر رخ می دهد. بیرون از آن هم وجود دارد، اما آمار های خشونت در خانه بیشتر، عمیق تر و قابل تامل است. نمونه هایی از خشونت را در ماه ها یا چندسال اخیر در رسانه شاهد بودیم؛ مواردی مانند صحنه بسیار وحشتناک بریدن سر دختر توسط پدر با داس که تاثیر عمیقی داشت یا صحنه سربریده یک زن جوان توسط شوهر و برادر خودش و گرداندن آن در خیابان در یکی از استان های جنوبی کشور. کسی که فاتحانه و برای تقویت و حراست از غیرت خانوادگی خود این کار را انجام می دهد، چون آن دختر با ازدواج با او مخالف بوده و به کشور دیگری فرار می کند و درنهایت پدر و عمو، او را برمی گردانند تا توسط شوهر سلاخی شود.»

این جامعه شناس خودکشی را هم نوعی خشونت دانست و گفت که یک نمونه از این خشونت هم احتمالاً توسط فرد بر خودش اعمال می شود که همان مسیله خودکشی است: «درحالی که می دانیم خودکشی مسیله ای اجتماعی است و فرد در شرایط دشواری آن را انجام می دهد. آن شرایطی که موجب اعمال خشونت از سوی فرد نسبت به خودش می شود، باز هم در خانه اتفاق می افتد. ما نمونه های بسیار زیادی از خودکشی زنانی را در سال های گذشته به ویژه در میان برخی اقوام، طوایف و حاشیه ها داشتیم که ناشی از شرایط بسیار نامناسب و حتی اعمال فشاری بوده که از طریق خانواده و از طریق ازدواج اجباری یا شیوه های دیگری بر زن وارد شده که درنهایت به این شیوه خودش را بروز داده است.»

رییس انجمن جامعه شناسان ایران نوع دیگری از خشونت را که به شکل گسترده ای در جامعه وجود دارد، خشونت نظام سیاسی نسبت به مردم دانست: «در این نوع از خشونت، نظام سیاسی به اشکال مختلف تلاش می کند که ارزش ها، هنجار ها و سبک و سلیقه خاص خود را به هر نحو ممکن بر جمعیتی که ممکن است به هیچ وجه آن را برنتابند، اعمال کند. ما الان نمونه هایی از آن را در خیابان می بینیم؛ کسانی که سبک زندگی متفاوتی دارند و حاکمیت می خواهد سبک زندگی و پوشش یا هنجار های خود را که فکر می کند قانون است، اعمال کند و افراد هم با خشونت قانونی مواجه می شوند؛ خشونتی که از طریق یک نظام سلطه اعمال می شود و افراد از حداقل های زندگی دریغ می شوند و سفره آن ها هرروز کوچکتر می شود که خودش باعث بروز مشکلات عظیم و برهم خوردن روابط اجتماعی، هنجار ها و درنهایت بروز خشونت می شود. بسیاری از خشونت هایی که امروز در جامعه اعمال می شود ناشی از نابرابری ها و وضعیت دشواری است که بر زندگی مردم تحمیل می شود.»

معیدفر ادامه داد: «میزان نفرت و انزجار جامعه از این اشکال خشونت در وضعیت آینده جامعه ما تاثیرگذار است. در جوامع دیگر نیز چنین اتفاقی افتاده است و هرجایی که وجدان جمعی، افکار عمومی و ارزش های یک جامعه نسبت به نوعی از خشونت برانگیخته شده و وجدان عمومی را به درد آورده، از آن به بعد خشونت مورد اعتراض قرار گرفته و توانسته به شکل یک مسیله اجتماعی درآید. به نظر می رسد اگر بخواهیم به سمت کاهش خشونت حرکت کنیم و جامعه را یک گام به سمت خروج از خشونت بکشانیم، چاره ای جز تغییر ذهنیت جامعه، هنجار ها و نوع نگاه مان از یک امر تربیتی به یک امر منفی و منزجرکننده نیست و با این شرایط می توانیم از این چرخه عبور کنیم.»

سویه های خشونت ورزانه

محمدمهدی مجاهدی، عضو هییت علمی پژوهشگاه علوم انسانی یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود و درباره ابعاد خشونت در جامعه امروز گفت. او گفت، ما در دورانی زندگی می کنیم که به تعابیر گوناگون آن را مدرن می خوانیم و در این دوران با پدیده دولت-ملت به عنوان بزرگترین نهاد اجتماعی مواجهیم: «مولفه معرف این دوران رخنه خشونت در ریشه های ساختاری مناسبات قدرت است؛ چه در جامعه و چه در حکومت، مناسبات قدرت درهم تنیده با انواع خشونت است. در این دوران خشونت استثنا نیست، بلکه قاعده بازی محسوب می شود؛ اما قاعده ای سلبی. به تعبیر هانا آرنت، زمانی که از نسبت خشونت و سیاست می پرسید درواقع از نسبت میان دو امر متقابل پرسش می کنید؛ آنجا که خشونت اوج می گیرد سیاست به قهقرا می رود و آنجا که سیاست فعال می شود، خشونت مهار می شود، بنابراین در دوران مدرن خشونت پرهیزی یا خشونت ستیزی یا حساسیت اخلاقی و مدنی نسبت به آن، ارتباط تنگاتنگی با جدی گرفتن سیاست دارد. به همین دلیل خشونت ورزی روی دیگری از گریز از سیاست است.

در دوران مدرن یکی از منابع استقبال از خشونت، پناه بردن به دامنه ای است که از دوران پیشامدرن به این دوران سرایت کرده و آن هم مجموعه ای از گرایش های اخلاقی است که رستگاری و پاکی را در گرو پرهیز عملی و نظری از سیاسی کاری می داند. نوعی اخلاق گریز از جامعه که راه و هدف آن مستلزم کناره جویی از تعلقات است که درواقع نام دیگری از مناسبات اجتماعی است و با منابع قدرت و اثرگذاری برقرار می شود. اخلاق سیاست گریز مسیر همواری به سمت دامن زدن به خشونت است. جایگاه خشونت در سیاست در دوران مدرن کانونی است و محل اجماع همه رویکرد هایی است که در نقاط دیگر با هم اختلاف دارند؛ از وبر تا مارکس.»

او ادامه داد: «اما در جوامع در حال گذار که هنوز روند دولت سازی و ملت سازی متناسب با مقتضیات دوران جدید طی نشده، همچنان نبود حساسیت به خشونت، با تعریف سیاست و زندگی مدنی و سیاسی ارتباطی ندارد و حساسیت نسبت به آن به نظر فانتزی و غیرواقع بینانه است، به آسانی می توان آن را مهار کرد، نیازی به مدیریت ندارد و ناشی از بداخلاقی افراد است؛ چون کافی است افراد، خوش اخلاق و خیرخواه باشند و دیگران را مورد ستم و خشونت قرار ندهند. ازجمله در تحلیل های سیاسی روزمره مردم و سیاستمداران هم وجود دارد. مثلاً در این تحلیل که برخی نابسامانی هایی که پیچیده با خشونت دیده می شود ـ مثل پاره ای از سرکوب ها و ستم ها ـ این موارد به فرد نسبت داده می شود؛ یعنی اگر فرد دیگری در آن جایگاه قرار داشت، خشونت اعمال نمی شد. درواقع آن خشونت و صحنه گردان اصلی افرادند، نه ساخت دولت. به این ترتیب چرخه ای از جایگزین کردن فردی با فرد دیگر آغاز می شود. درصورتی که خشونت از منطق درونی ساخت دولت مدرن برمی خیزد و مشتقی از مناسبات قدرت است.»

به گفته مجاهدی، زمینه های خشونت در دوران جدید را باید در گسل هایی جست وجو کرد که ناشی از اختلاف تراز قدرت میان دو بخش از جامعه یا بخش های بیشتر توام با اراده فرادستان و فرودستان، معطوف به اعمال قدرت و خشونت و پیچیده در لفافه های رنگارنگ از مشروعیت اخلاقی و حقوقی برای اعمال زور است.

هشدار درباره آمار های نزاع و درگیری

فهیمه نظری، جامعه شناس و پژوهشگر مسایل اجتماعی ایران یکی دیگر از سخنرانان این سمپوزیوم بود که درباره خشونت وضعیت تروماتیک در ایران توضیح داد. او گفت که دنیای ما دنیای نوآوری و پیشرفت فناوری است و هر روز با خبری از پیشرفت علمی در آن روبه رو هستیم: «این پیشرفت ها با خود نوعی استیصال، خشم و خشونت به همراه دارد. هر روز آتش، نفرت، جنگ، کشتار و… به شکلی خود را نشان می دهد و گویی پایانی برای آن وجود ندارد. حال این پرسش وجود دارد که به سمت آسایش می رویم یا بحران؟ ما در بحث خشونت با دو مسیله روبه رو می شویم: اول اینکه خشونت یک حقیقت است و جلوه های آن را در بسیاری از ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و… می بینیم. مشکل بعدی تعریفی است که از خشونت می خواهیم ارایه دهیم؛ تعاریف و دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارد. آمار دقیقی از انواع خشونت وجود ندارد و بسیاری از مطالعات این موضوع را در حوزه فردی دنبال کردند و اینجاست که با تفاوت در رویکرد ها مواجه می شویم. در این شرایط اشکال دیگری از خشونت نیز وجود دارد که اگر درباره آن ها صحبت نشود، وارد ساختار هایی می شود که اگر برای آن مکانیسم حقوقی هم وجود نداشته باشد، کمی بحث خشونت گسترده تر می شود و باید بیشتر درباره آن صحبت کرد.»

نظری خشونت را استفاده از ابزار قدرت علیه هستی و وجوه دیگری برای کنترل آن دانست: «نوعی دیگری از خشونت داریم که یا پنهان است یا آشکار. عامل خشونت آشکار قابل رویت است، اما عامل خشونت پنهان، مشخص نیست و شاید مجموعه عواملی در آن دخیل باشند و دیده نمی شود؛ اما درک می شود. استیون بکر کتابی دارد که در آن ادعا می کند خشونت رو به افول است، اما مردم درک دیگری دارند. این تحقیق در جامعه انگلستان هم صورت می گیرد که از آن ها پرسیده می شود آیا خشونتی وجود دارد؟ آمار ها می گفتند که خشونت حدود 95 برابر نسبت به گذشته کمتر شده، اما نظر مردم این بود که خشونت ها 14 برابر بیشتر شده است؛ بنابراین ما با بحثی روبه رو هستیم که طبق آن شاید نشانه های آشکار خشونت دیده نشوند، اما خشونت درک می شود و وجود دارد. این پرسش مطرح می شود که آیا خشونت کمتر شده یا بیشتر؟»

نظری درباره بستر ها و ساختار های تاریخی خشونت پنهان، اولین مورد را بستر جغرافیایی که ایران در آن قرار دارد عنوان کرد: «ما در پهنه جغرافیایی وسیعی قرار داریم که در گذشته ی آن، کمبود آب، جمعیت پراکنده، کمبود مراتع و منابع، قبایلی که به شکل گسسته از هم زندگی می کردند و جنگ های متعددی بین آن ها بر سر منابع رخ می داد که نوعی از خشونت را به همراه داشت. در همین جغرافیا ما تنوع فرهنگی و قومیتی را داریم که خودش نظام باوری و اعتقادات گوناگون را همراه دارد. ما از نظر تاریخی نیز دوره های گوناگونی داشتیم و ایران جزو کشور های باسابقه داشتن دولت طبقه بندی می شود که انواع تلاطم ها را پشت سرگذاشته است. همین دو دلیل تاریخی و جغرافیایی، دلیلی بر ایجاد نظام فرادست و فرودست می شود که اقلیتی دارای قدرت می خواهد علیه فرودست اعمال قدرت و کنترل کند. در همین نظام ما نظام خانوادگی را هم داریم که تحت همین شرایط پدر به منشا قدرت تبدیل می شود و خود خانواده تجلی آن در دولت دیده می شود و این انحصاری بودن نوعی نظام فرادستی-فرودستی را ایجاد می کند و آن خشونت را در اقلیت ایجاد می کند. ما هنر را هم می توانیم نام ببریم که پر از نشانه های خشونت زاست.

در ادبیات کلامی و زبانی این موضوع را می بینیم که هستی دیگری را می خواهد به تملک درآورد. ما بحث یادگیری اجتماعی را نیز داریم که فرد بر مبنای فرهنگ حاکم از کودکی این کلام و رفتار را یاد گرفته است. نظام آموزش وپرورش ما نیز در همین راستا در طول تاریخ عمل کرده است. تعلیمات خانوادگی که از یادگیری اجتماعی می آید و در نظام آموزش وپرورش خودش را تجلی می دهد و در یک پروسه زمانی به کودکان این سرزمین فرهنگ فرادستی و فرودستی آموخته می شود که در آن معمولاً تساهل و تسامحی وجود ندارد و نوعی اقتدارطلبی، تسلط فرادست (معلم) بر فرودست (دانش آموز) دیده می شود که این هم بستر دیگری برای تعلیم خشونت است.

نظام فرهنگی نیز چتری بر سایر عوامل است که آن تفاسیر نادرست می تواند از دین یا ایدیولوژی و… باشد. نظام فرهنگی هم نوع دیگری از المان ها محسوب می شود که بستر را برای تولید نوعی خشونت فراهم می کند و در همین جامعه غرایز شدیداً سرکوب می شوند و افراد تحت عناوینی مانند شرم، حیا و… ابا دارند تا از غرایز و امیال خود صحبت کنند.»

نظری در ادامه با اشاره به اشکال خشونت پنهان گفت: «صحبت ما درباره خشونت پنهان و آن هم به شکل روانی است. بسیاری از خشونت ها در گذشته آشکار نبودند، اما امروز محسوب می شوند. درحال حاضر عده زیادی از افراد جامعه ما زیر خط فقر قرار دارند. آیا این را نمی توانیم حاصل یک خشونت پنهان بدانیم؟ عده زیادی از افراد از کار بازمانده اند. تحت چنین شرایطی بسیاری از کودکان از دسترسی به تحصیل بازماندند که آن هم حاصل خشونت پنهان است. ما در ادارات خود همان قانون سلسله مراتب را داریم که بعضاً ناعادلانه است و در بحث جنسیتی بین مردان و زنان بیشتر علیه زنان است. آیا بسیاری از افراد در موقعیت هایی که باید باشند، هستند؟ آیا این بازماندگی آن ها را نمی توان به خشونت پنهان ارتباط دهیم؟ در هر صورت فرهنگ، فرهنگِ نام اشکال این خشونت را تغییر می دهد، مثلاً اگر نظام آموزش وپرورش کودکی را تنبیه می کند، می گوید آن را به نام تعلیم و تربیت تنبیه می کنم. ما کتک زدن زنان و قتل ها را داریم که به انواع مختلف نامگذاری می شود؛ تحت عنوان ناموس پرستی توجیه می شود.»

این جامعه شناس با اشاره به آمار قتل های ناموسی هم گفت: «ما با آمار های وحشتناک قتل های ناموسی در ایران روبه رو هستیم. به آمار دوماه 1403 اشاره می کنم که 23 زن توسط پدر، همسر، برادر یا خواستگار به قتل رسیدند. رکورد نزاع و درگیری در ایران با یک رشد هشت درصدی روبه روست. فقط در سال 1402 نسبت به هفت سال اخیر، این آمار ها به بالاترین حد خود یعنی بالای 250 هزار نزاع رسیده است. گروه های زیادی مانند پزشکان، کارگران و معلمان مطالبات فراوانی دارند، اما موانع و نظام فرادست و فرودست باعث می شوند این خشم ها فروخفته شوند و دیدیم که بسیاری از پزشکان دست به خودکشی زدند. ایران در زمره نگران ترین، خشمگین ترین و مضطرب ترین مردم جهان است. مطالعه ای که در پنج سال گذشته انجام شد، نشان داد که ایران رتبه اول را از نظر خشونت اجتماعی به خود اختصاص داده است. در سال 2017 موسسه ای در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که ایران از بین 142 کشور، از نظر خشونت رتبه اول را به دست آورد. ما در این بررسی قبل از عراق و سودان قرار داریم.»

نظری با بیان اینکه این ترس و اضطراب موجب می شود ما در جای دیگری قافیه را ببازیم و آن هم غرور ملی است، ادامه داد: «جامعه ای که خشن است دیگر غروری ندارد و به ملیت خود افتخار نمی کند؛ چون ناکام است و با موانع زیادی روبه روست. غرور ملی زمانی ایجاد می شود که منافع ملی در نظر گرفته شود. مجموعه این وضعیت تروماتیک که در ایران به آن اشاره کردم، جامعه را برای ضربه خورن و تروما های پی درپی در سطح وسیعی آماده می کند و همان ضربه های جمعی است که می تواند روح و روان یک جامعه را در اثر همان خشونت های پنهان که حالا به صورت جمعی است، به صورت اجتماعی نشان دهد.»

نماد های بروز خشونت حاکمیت علیه جامعه

مهران صولتی، جامعه شناس یکی دیگر از کسانی بود که در این سمپوزیوم سخنرانی کرد. او در تعریف خشونت متناسب با این محور ادامه داد: «زمانی که می گوییم خشونت حکومت علیه جامعه وجود دارد، در چهار محور قابل معرفی است: تلاش حکومت برای یکسان سازی در جامعه؛ یعنی حکومت بر آن است که از تنوع و تکثر جامعه بکاهد و یک صورت یگانه متناسب با ایدیولوژی خود را بر جامعه تحمیل کند. اگر مقوله حجاب را در نظر بگیریم که در یکی، دو سال اخیر موضوع مبتلابه بسیاری از افراد بود یا مسیله تحمیل سبک زندگی یا گزینش های استخدامی، در همه آن ها ردپای همسان سازی ایدیولوژیک و عقیدتی را می بینیم. حکومت در همه این حوزه ها تلاش می کند از آن تنوع و تکثر جامعه بکاهد و بر میزان یکسان سازی خود اضافه کند. طبیعی است در این مسیر هم از ابزار های نرم و سخت بهره می گیرد.»

صولتی محور دوم را تلاش حکومت برای کنترل پذیری جامعه دانست که یکی از مصادیق اعمال خشونت است: «برای این مورد می توانیم تلاش حکومت برای تشکل زدایی از جامعه را در نظر بگیریم که جامعه را بیشتر در شکل توده ای و اتمیزه خود می پسندد؛ به خاطر اینکه وقتی جامعه تشکل پیدا می کند از میزان کنترل پذیری آن کاسته می شود و حکومت قادر نیست نظارت کافی و نفوذ مناسبی را بر آن ها اعمال کند. محور سوم، تلاشی است که ازسوی حکومت برای مداخله گری در حوزه هایی مانند فرهنگ، خانواده و دین انجام می شود؛ ما در حوزه اقتصاد همچنان با اقتصاد دستوری روبه رو هستیم. در بحث فرهنگ نیز با نوعی فرهنگ کنترل شده روبه رو هستیم که مقوله سانسور در آن نقش پررنگی دارد. در بحث خانواده به ویژه در لایحه فرزندآوری و جوانی جمعیت شاهد مداخل افسارگسیخته حکومت در خانواده ها، تنظیم خانواده، شیوه فرزندآوری یا تعداد فرزندان روبه رو هستیم. محور چهارم، تلاش برای ناامن سازی نهاد های مدنی است. حکومت به نحو سیستماتیک سعی می کند هزینه فعالیت های مدنی را در بین کنشگران افزایش دهد و فیلتر های بیشتری را بر سر ورود آن ها به عرصه های فعالیت مدنی قرار دهد و از این مسیر جامعه را به سمت نوعی جامعه توده وار و قابل کنترل بیشتر از طرف خود سوق دهد.»

صولتی در مورد خشونت جامعه علیه حکومت نیز توضیح داد و گفت: «در این موضوع می توان از سه محور نام برد و هیچ گونه قضاوت ارزشی ای در این بحث نداریم. نام آوردن از این نوع خشونت فارغ از نوعی قضاوت ارزشی است. محور تلاشی است که در جامعه برای مشروعیت زدایی از حکومت صورت می گیرد؛ وقتی جامعه تاثیرپذیری حکومت از قدرت های خارجی را بزرگنمایی می کند، سعی دارد تا آن را منتسب به قدرت های خارجی معرفی کند و نفوذ قدرت های بیگانه در ارکان حکومت را ترسیم کند، شاهد این موضوع هستیم. همچنین تلاش جامعه برای اینکه حکومت را غیراسلامی معرفی کند و شواهدی را ارایه و تناقض هایی را به رخ بکشد که حکایت از این دارد که حکومت چندان هم پایبند به موازین اسلامی نیست. محور بعدی هم تلاش برای غیرمردمی معرفی کردن حکومت است؛ یعنی با وجود اینکه آشکارا بیان می شود ذات جمهوری اسلامی با مردم سرشته شده، شاهد تلاش بخش هایی از جامعه برای جاانداختن این موضوع است که حکومت فقط در لفظ از مردم استفاده می کند و در عمل غیرمردمی است. وقتی سخن از این می شود که در ساختار حکومت گروه های ذی نفعی حضور دارند که به آرای مردم متکی نباشند، به صورت غیرمستقیم نوعی تلاش برای مشروعیت زدایی و خشونت جامعه علیه حکومت هویدا می شود.»

به گفته او، محور دوم نیز نوعی تخریب امکانات عمومی است که به آن وندالیسم گفته می شود و نسبت به همه چیز هایی انجام می شود که منتسب به برخورداری های یک دولت نفتی است و احتمالاً چندان بر سر مولیکس با شهروندان و مطالبات آن ها نبوده است: «محور سوم نیز تلاش برای افشاگری است؛ ما شاهد یک عطش فزاینده از طرف جامعه برای کاوش در روابط غیراخلاقی مسیولان هستیم و این جست وجو، نفس گیر، پیگیر و خستگی ناپذیر از طرف جامعه به نظر می رسد که دارد پاشنه آشیل حکومت را در بحث افشاگری در این حوزه ها و روابط مالی غیرشفاف مسیولان می بیند.»

صولتی محور بعدی خشونت جامعه علیه جامعه را تلاش برای دوقطبی سازی، برچسب زنی، اعتمادزدایی و منفعت گرایی و خودگرایی دانست. به گفته او، خشونت حکومت علیه حکومت نیز خود را در قالب قانون ستیزی، انحصارگرایی یا یکدست سازی، ضدیت با منافع ملی و موازی سازی نشان می دهد. او سه راهکار اصلی رسیدن به توازن بین قدرت حکومت و جامعه، تقویت سرمایه اجتماعی و تمرکززدایی از قدرت را راهکاری برای حل این شرایط عنوان کرد.

منبع: روزنامه هم میهن