حمام نوبر تبریز

سفر به تبریز شهر تاریخ و فرهنگ آذربایجان تجربه ای منحصربه فرد است. در میان بناهای تاریخی متعدد این شهر حمام های قدیمی جایگاه ویژه ای دارند که روایتگر بخشی مهم از سبک زندگی و معماری گذشته هستند. اما پیدا کردن اطلاعات دقیق درباره این بناها به خصوص حمامی مثل حمام نوبر که کاربری آن تغییر کرده می تواند چالش برانگیز باشد و پرسش هایی در مورد دسترسی بازدید و آنچه در انتظار شماست ایجاد کند. این محتوا راهنمای جامعی برای آشنایی با حمام تاریخی نوبر تبریز از تاریخچه و معماری آن گرفته تا اطلاعات کاربردی برای بازدید شما خواهد بود.

معرفی حمام نوبر تبریز

حمام نوبر یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز است که در قلب بافت قدیمی شهر در نزدیکی چهارراه شریعتی (شهناز سابق) و بازار تاریخی تبریز واقع شده است. این حمام که در دوره قاجار ساخته شده روزگاری یکی از پرترددترین حمام های عمومی شهر محسوب می شد و نقش مهمی در زندگی روزمره مردم منطقه ایفا می کرد. معماری خیره کننده و جزئیات هنرمندانه آن حمام نوبر را به نگینی در میان بناهای تاریخی تبریز تبدیل کرده است.

این بنا پس از سال ها با یک مرمت اصولی و تغییر کاربری هوشمندانه امروز به عنوان یک مجموعه فرهنگی و تفریحی پذیرای بازدیدکنندگان است. حمام نوبر اکنون به یک رستوران و چایخانه سنتی تبدیل شده و این امکان را به علاقه مندان می دهد که در فضایی تاریخی از معماری بی نظیر آن لذت ببرند و ساعاتی را در محیطی دلنشین سپری کنند. این تغییر کاربری ضمن حفظ بنا حیات دوباره ای به آن بخشیده است.

تاریخچه حمام نوبر

ساخت حمام نوبر تبریز به دوران قاجار بازمی گردد دوره ای که تبریز به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی و سیاسی ایران شاهد ساخت وسازهای متعددی در حوزه های مختلف بود. این حمام توسط فردی خیر به نام حاج علی نقی نوبر ساخته شد و نام آن نیز از نام سازنده گرفته شده است. حمام نوبر طی سال های طولانی به عنوان یک حمام عمومی فعال خدمت رسانی می کرد و بخشی جدایی ناپذیر از زیرساخت های شهری آن زمان به شمار می آمد. حمام ها در آن دوران تنها محلی برای نظافت نبودند بلکه پاتوق های اجتماعی و فضاهایی برای گفتگو و تعامل نیز محسوب می شدند.

این بنا در طول تاریخ خود مانند بسیاری از بناهای قدیمی دستخوش تغییرات و آسیب هایی شده است. با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی و ظهور حمام های خانگی حمام های عمومی نظیر حمام نوبر رفته رفته اهمیت اولیه خود را از دست دادند و بسیاری از آن ها متروک یا تخریب شدند. اما حمام نوبر به لطف موقعیت مکانی و ارزش تاریخی و معماری اش مورد توجه قرار گرفت و از تخریب کامل نجات یافت. سرانجام تصمیم بر آن شد که این بنای ارزشمند مرمت شده و کاربری جدیدی برای آن تعریف شود تا برای نسل های آینده حفظ گردد.

اهمیت تاریخی حمام نوبر

حمام نوبر تبریز نه تنها از نظر معماری بلکه از دیدگاه تاریخی و اجتماعی نیز دارای اهمیت فراوانی است. این بنا نمونه ای برجسته از حمام های عمومی در دوره قاجار است و اطلاعات valuableی درباره روش های ساخت سیستم های گرمایش و آبرسانی و همچنین آداب و رسوم مرتبط با حمام رفتن در آن زمان ارائه می دهد. حمام ها در گذشته نقش مهمی در بهداشت عمومی شهرها داشتند و فضاهایی برای گردهمایی های کوچک محلی و انتقال اخبار نیز محسوب می شدند.

حفظ و نگهداری از حمام نوبر به مثابه حفظ بخشی از حافظه تاریخی شهر تبریز است. این بنا یادآور دورانی است که زندگی شهری با امروز تفاوت های بنیادینی داشت و حمام های عمومی جزئی لاینفک از آن بودند. مرمت و احیای این حمام و تبدیل آن به یک مرکز فرهنگی نه تنها به حفظ فیزیکی بنا کمک کرده بلکه امکان آشنایی نسل جدید با تاریخ و فرهنگ گذشتگان را نیز فراهم آورده است. این بنا به ثبت ملی نیز رسیده و تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.

معماری حمام نوبر

معماری حمام نوبر نمونه ای شاخص از معماری حمام های سنتی ایرانی است که با توجه به اقلیم و فرهنگ منطقه طراحی شده اند. ورودی حمام معمولاً با یک هشتی کوچک آغاز می شود که به فضایی بزرگ تر به نام سربینه منتهی می گردد. سربینه که رختکن حمام محسوب می شد فضایی وسیع معمولاً با پلان هشت ضلعی یا مربع است که اطراف آن سکوهایی برای نشستن و تعویض لباس قرار دارد. سقف سربینه گنبدی شکل است و نورگیرهایی بر روی گنبد نور محیط را تأمین می کنند.

پس از سربینه فضایی به نام میان در قرار دارد که نقش یک حائل حرارتی را ایفا می کند و از ورود هوای سرد به گرمخانه و خروج هوای گرم از آن جلوگیری می نماید. گرمخانه اصلی ترین بخش حمام است که فضای کوچک تر و گرم تری نسبت به سربینه دارد و محل شستشو بوده است. خزینه آب گرم نیز معمولاً در کنار گرمخانه قرار می گرفته است. از ویژگی های دیگر معماری حمام نوبر می توان به استفاده از مصالح مقاوم در برابر رطوبت سیستم های پیچیده آبرسانی و گرمایش از کف و تزئینات چشم نواز مانند کاشی کاری آهک بری و نقاشی دیواری اشاره کرد که زیبایی خاصی به فضا بخشیده اند.

بخش های مختلف حمام نوبر

حمام نوبر مانند اکثر حمام های سنتی ایرانی از بخش های اصلی و فرعی مختلفی تشکیل شده است. بخش اول سربینه نام دارد که ورودی اصلی حمام محسوب می شود و فضایی دلباز با سقف گنبدی بلند است. این قسمت محل رختکن و آماده شدن برای ورود به بخش های گرم تر یا استراحت پس از شستشو بوده است. سکوهای اطراف سربینه محلی برای نشستن و گفتگو بوده اند و معمولاً حوض یا فواره ای در مرکز این فضا قرار داشته که به زیبایی و لطافت هوا کمک می کرده است.

پس از سربینه میان در قرار دارد که یک فضای انتقالی با دمای متوسط است. این بخش از تغییر ناگهانی دما جلوگیری می کند. بخش مهم دیگر گرمخانه است که فضایی کوچک تر و گرم تر از سربینه بوده و فعالیت های شستشوی اصلی در آن انجام می شده است. گرمخانه معمولاً دارای ستون ها و طاق های متعددی است. در کنار گرمخانه خزینه قرار داشته که مخزن آب گرم حمام بوده است. همچنین بخش های خدماتی مانند تون (گلخن یا آتش خانه) که مسئول گرم کردن آب و فضای حمام بوده و مسیرهای انتقال دود و گرما (گربه روها) در کف و دیوارها از دیگر اجزای یک حمام سنتی کامل محسوب می شوند.

آدرس حمام نوبر تبریز

حمام تاریخی نوبر در شهر تبریز در خیابان امام خمینی نرسیده به چهارراه شریعتی (شهناز سابق) و در مجاورت بازار تاریخی تبریز واقع شده است. این موقعیت مکانی آن را در قلب بافت قدیمی و پرتردد شهر قرار می دهد و دسترسی به آن نسبتاً آسان است. حمام نوبر به دلیل قرارگیری در منطقه ای تاریخی و نزدیک به بازار می تواند بخشی از گشت وگذار شما در این منطقه ارزشمند باشد. تابلوها و نشانه ها در اطراف چهارراه شریعتی معمولاً شما را به سمت این بنا راهنمایی می کنند.

موقعیت مکانی حمام نوبر روی نقشه

برای یافتن حمام نوبر روی نقشه می توانید به سراغ مرکز شهر تبریز و حوالی چهارراه شریعتی بروید. این حمام در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی و در نزدیکی ورودی های بازار بزرگ تبریز قرار دارد. مختصات دقیق آن بر روی سامانه های مسیریاب آنلاین قابل جستجو است. نزدیکی آن به اماکن مهمی مانند ارگ علیشاه و مسجد کبود باعث می شود که بتوانید بازدید از این حمام را در برنامه بازدید از سایر جاذبه های تاریخی مرکز شهر بگنجانید. این موقعیت مرکزی دسترسی با وسایل حمل ونقل عمومی را نیز تسهیل می کند.

اطلاعات بازدید از حمام نوبر

حمام نوبر تبریز امروزه به عنوان یک مجموعه فرهنگی و رستوران سنتی فعالیت می کند و برای بازدید عموم باز است. بازدید از معماری داخلی این بنای تاریخی برای کسانی که در رستوران یا چایخانه آن از خدمات استفاده می کنند امکان پذیر است. فضای سربینه که زیباترین بخش حمام است معمولاً به عنوان فضای اصلی پذیرایی مجموعه مورد استفاده قرار می گیرد.

ساعات بازدید حمام نوبر

ساعات بازدید از حمام نوبر که اکنون به عنوان رستوران و چایخانه سنتی فعال است معمولاً مطابق با ساعات کاری معمول رستوران ها و کافه ها تعیین می شود. این مجموعه عموماً از حوالی ظهر یا اوایل بعدازظهر تا پاسی از شب پذیرای مشتریان و بازدیدکنندگان است. با این حال بهتر است قبل از مراجعه به خصوص در ایام تعطیل یا مناسبت های خاص از ساعت دقیق کاری مجموعه اطمینان حاصل کنید. این ساعات ممکن است در فصول مختلف سال کمی متفاوت باشد.

هزینه ورودی حمام نوبر

از آنجا که حمام نوبر در حال حاضر به عنوان یک مجموعه خدماتی (رستوران و چایخانه) فعالیت می کند معمولاً برای ورود به فضای کلی آن هزینه ورودی جداگانه ای دریافت نمی شود و هزینه بازدید در واقع همان هزینه استفاده از خدمات مجموعه است. شما با سفارش غذا یا نوشیدنی می توانید در فضای تاریخی حمام حضور داشته باشید و از معماری آن لذت ببرید. با این حال همیشه ایده خوبی است که پیش از ورود از نحوه دریافت هزینه اطمینان حاصل کنید هرچند که روال معمول در این گونه مجموعه ها عدم دریافت ورودی صرفاً برای بازدید است.

کاربری فعلی حمام نوبر

همانطور که اشاره شد حمام نوبر تبریز دیگر به عنوان یک حمام عمومی سنتی فعالیت نمی کند. این بنای تاریخی پس از گذراندن دوره مرمت و احیا تغییر کاربری داده و هم اکنون به یک مجموعه فرهنگی شامل رستوران سنتی و چایخانه تبدیل شده است. این تغییر کاربری امکان حفظ بنا را فراهم کرده و همزمان فرصتی برای مردم و گردشگران ایجاد کرده تا بتوانند وارد این فضای تاریخی شده از نزدیک معماری زیبای آن را مشاهده کنند و در محیطی دلنشین به استراحت یا صرف غذا بپردازند. این رویکرد در احیای بناهای تاریخی در بسیاری از نقاط جهان مورد استفاده قرار می گیرد.

مرمت و بازسازی حمام نوبر

حمام نوبر تبریز پس از سال ها کم توجهی و فرسودگی نیاز به مرمت و بازسازی جدی داشت. این پروژه مرمت با هدف حفظ اصالت بنا و آماده سازی آن برای کاربری جدید انجام شد. متخصصان مرمت با در نظر گرفتن اصول معماری سنتی و با استفاده از مصالح همخوان به احیای بخش های آسیب دیده بنا پرداختند. سقف های گنبدی نورگیرها دیواره ها و تزئینات حمام همگی مورد بازسازی قرار گرفتند.

فرآیند بازسازی شامل تقویت سازه مرمت تزئینات آجری و کاشی کاری بهبود سیستم های زیربنایی متناسب با کاربری جدید و فضاسازی داخلی برای ایجاد رستوران و چایخانه بوده است. این بازسازی با دقت انجام شده تا کمترین آسیب به بافت اصلی بنا وارد شود و در عین حال فضایی کاربردی و زیبا برای استفاده عموم فراهم گردد. نتیجه این مرمت احیای یکی از بناهای ارزشمند تبریز و بازگرداندن آن به چرخه حیات شهری بوده است.

جاذبه های گردشگری نزدیک حمام نوبر

موقعیت مکانی حمام نوبر در مرکز شهر تبریز آن را در نزدیکی بسیاری از جاذبه های گردشگری مهم این شهر قرار داده است. بازار تاریخی تبریز که یکی از بزرگ ترین و زیباترین بازارهای سرپوشیده جهان و ثبت جهانی یونسکو است در فاصله بسیار کمی از حمام نوبر قرار دارد و می توانید به راحتی پس از بازدید از حمام در کوچه پس کوچه های پرپیچ وخم بازار قدم بزنید. ارگ علیشاه بقایای مسجدی عظیم از دوره ایلخانی و مسجد کبود (مسجد جهانشاه) با کاشی کاری های فیروزه ای بی نظیرش نیز در فاصله نزدیکی قرار دارند.

میدان ساعت (میدان شهرداری) و ساختمان زیبای کاخ شهرداری تبریز نیز در نزدیکی حمام نوبر واقع شده اند. همچنین خانه مشروطه که یادآور دوران مهمی از تاریخ ایران است با کمی پیاده روی قابل دسترسی است. نزدیکی حمام نوبر به این مجموعه های تاریخی و فرهنگی امکان برنامه ریزی یک گشت وگذار جامع و متمرکز در مرکز شهر تبریز را برای شما فراهم می آورد و می توانید به راحتی از چند جاذبه در یک روز بازدید کنید.

حمام نوبر تبریز چند سال قدمت دارد؟

حمام نوبر تبریز در دوره قاجار ساخته شده است. با توجه به اینکه دوره قاجار از اواخر قرن دوازدهم تا اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی را شامل می شود این حمام قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد.

آیا حمام نوبر تبریز باز است؟

بله حمام نوبر تبریز در حال حاضر به عنوان یک مجموعه فرهنگی شامل رستوران و چایخانه سنتی فعالیت می کند و برای بازدید عموم و استفاده از خدمات آن باز است.

چگونه با مترو به حمام نوبر تبریز برویم؟

ایستگاه مترو میدان ساعت (میدان شهرداری) نزدیک ترین ایستگاه مترو به حمام نوبر است. پس از خروج از ایستگاه با کمی پیاده روی در خیابان امام خمینی به سمت چهارراه شریعتی می توانید به حمام نوبر دسترسی پیدا کنید.

کاربری فعلی حمام نوبر تبریز چیست؟

کاربری فعلی حمام نوبر تبریز رستوران سنتی و چایخانه است. این بنا پس از مرمت به فضایی برای پذیرایی از بازدیدکنندگان در محیطی تاریخی تبدیل شده است.

آیا برای بازدید از حمام نوبر تبریز باید بلیط خرید؟

خیر معمولاً برای ورود صرف به فضای حمام نوبر که اکنون رستوران و چایخانه است نیاز به خرید بلیط جداگانه نیست. هزینه بازدید در واقع شامل هزینه استفاده از خدمات رستوران یا چایخانه می شود.