حمام های آنتونی کارتاژ تونس

حمام های آنتونی کارتاژ تونس، بزرگ ترین مجموعه حمام رومی در خارج از رم، نمادی از نبوغ معماری و زندگی اجتماعی رومیان باستان است که شکوهی بی نظیر را در ساحل مدیترانه به نمایش می گذارد.

سفری به اعماق تاریخ و تمدن روم باستان، در قلب شمال آفریقا، هر علاقه مند به میراث جهانی را به وجد می آورد. در میان ویرانه های شهر باستانی کارتاژ، بنایی عظیم خودنمایی می کند که گواه بر شکوه و عظمت امپراتوری روم در دوران اوج خود است: حمام های آنتونی. این مجموعه عظیم، فراتر از یک سازه صرفاً برای استحمام، قلب تپنده زندگی اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی کارتاژِ رومی به شمار می رفته است. بقایای این حمام های رومی، امروز داستان های زیادی از گذشته را برای بازدیدکنندگان روایت می کند و آن ها را به سفری تأمل برانگیز در دل زمان دعوت می نماید.

تصور عظمت و شکوه حمام های آنتونی در دوران آبادانی اش، ذهن هر بیننده ای را به چالش می کشد. جایی که نه تنها بدن ها شستشو می یافتند، بلکه ذهن ها نیز از دانش و هنر سیراب می شدند و معاملات و مباحثات سیاسی شکل می گرفت. در این مقاله، سفری جامع به این شاهکار معماری خواهیم داشت. از موقعیت مکانی بی نظیر آن در کارتاژ، تا داستان پر فراز و نشیب تاریخ ساخت و تخریبش، و همچنین نبوغ بی بدیل مهندسی رومی که در جای جای آن به چشم می خورد، به دقت بررسی می شود. هدف این است که خواننده، خود را در میان ستون های فروریخته و دیوارهای عظیم حمام آنتونین تونس تصور کند و با درک عمیق تری از این میراث جهانی، برای یک بازدید فراموش نشدنی از جاهای دیدنی تونس ترغیب شود.

حمام های آنتونی کجاست؟ موقعیت و دسترسی

قرار گرفتن حمام های آنتونی در موقعیتی استراتژیک و بی نظیر، از همان ابتدا، بر اهمیت این بنا می افزود. این مجموعه باشکوه در شمال شرقی کشور تونس، در حومه شهر باستانی کارتاژ قرار دارد که امروز بخشی از منطقه متروپولیتن شهر تونس، پایتخت این کشور، محسوب می شود. انتخاب این مکان در ساحل دریای مدیترانه، نه تنها چشم اندازهایی خیره کننده به دریا را برای بازدیدکنندگانش فراهم می کرد، بلکه دسترسی آسان به آب و مصالح را نیز تسهیل می بخشید.

قلب کارتاژ، کنار مدیترانه

حمام های آنتونی بخشی جدایی ناپذیر از سایت باستان شناسی کارتاژ است که توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است. این منطقه تاریخی که از دوران های فینیقی و رومی باقی مانده، میزبان آثار باستانی تونس بسیاری است که هر یک گوشه ای از داستان این تمدن های بزرگ را بازگو می کنند. قرار گرفتن این حمام ها در نزدیکی ساحل، به معماران رومی اجازه داد تا با استفاده از چشم انداز طبیعی، استخرهایی را طراحی کنند که گویی با دریای بی کران پیوند می خوردند و تجربه ای بی مانند از استحمام در کنار زیبایی های طبیعت را ارائه می دادند. فضای اطراف حمام ها نیز در گذشته شامل باغ ها و فضاهای سبز وسیع بود که مکانی دلپذیر برای استراحت و تفریح فراهم می آورد و امروز نیز بقایای آن فضا، حس آرامش را به بازدیدکنندگان منتقل می کند.

مسیر دسترسی به حمام آنتونین تونس

دسترسی به حمام آنتونین تونس از مرکز شهر تونس یا مناطق اطراف آن به راحتی امکان پذیر است. گردشگران و علاقه مندان به تاریخ می توانند از وسایل حمل ونقل عمومی نظیر اتوبوس یا مترو سبک (TGM) استفاده کنند که مستقیماً به منطقه کارتاژ و ایستگاه های نزدیک حمام ها می رسند. برای کسانی که به دنبال راحتی بیشتری هستند، تاکسی و خودرو شخصی نیز گزینه های مناسبی به شمار می روند. این دسترسی آسان باعث شده است که حمام های آنتونی یکی از مقاصد اصلی در تور تونس باشد و بسیاری از گردشگران، بازدید از این مکان تاریخی را در برنامه سفر خود به کارتاژ تونس قرار می دهند. تماشای این بنا از نزدیک، به درک عظمت آن کمک شایانی می کند و بازدید از آن در هر فصلی از سال، تجربه ای به یادماندنی را رقم می زند.

تاریخچه حمام های آنتونی: از ساخت تا تخریب

تاریخچه حمام های آنتونیوس، داستانی از بلندپروازی امپراتوران، نبوغ مهندسان و بی رحمی زمان است. این بنای عظیم، که زمانی اوج شکوه رومی در شمال آفریقا به شمار می رفت، مراحل مختلفی از تولد تا تخریب را پشت سر گذاشته است.

تولد یک شاهکار معماری

آغاز ساخت حمام های آنتونی کارتاژ تونس به دوران امپراتور هادریان، در حدود سال ۱۴۶ میلادی، باز می گردد. امپراتوری که به دلیل علاقه فراوان به معماری و ساخت وسازهای عظیم شهرت داشت. اما تکمیل و افتتاح رسمی این مجموعه باشکوه در زمان جانشین او، امپراتور آنتونیوس پیوس، در سال ۱۶۲ میلادی صورت پذیرفت و به همین دلیل نیز نام آنتونی بر آن نهاده شد. عظمت این حمام ها به حدی بود که به سرعت به عنوان بزرگترین حمام رومی در خارج از شهر رم شناخته شد و از همان ابتدا، نمادی از قدرت و شکوه امپراتوری در پرووینس آفریقا به شمار می رفت. ساخت چنین بنای عظیمی، نه تنها نشان دهنده توانایی های بی نظیر مهندسی رومی بود، بلکه میزان اهمیت شهر کارتاژ را به عنوان یکی از مهم ترین مراکز امپراتوری در آن دوران نیز بازگو می کرد.

سرچشمه زندگی: قنات زاقوآن

تأمین آب مورد نیاز چنین مجموعه ای با ابعاد وسیع، خود نیازمند یک شاهکار مهندسی بود. حمام های آنتونی کارتاژ تونس، آب خود را از طریق قنات عظیم زاقوآن (Zaghouan Aqueduct) دریافت می کرد. این قنات که یکی از بزرگترین پروژه های آبرسانی در دنیای باستان محسوب می شود، آب را از چشمه های واقع در کوه زاقوآن، در فاصله بیش از ۱۰۰ کیلومتری، به کارتاژ منتقل می کرد. تصور کنید که رومیان با چه دقت و نبوغی، این سیستم پیچیده را طراحی و اجرا کرده بودند تا اطمینان حاصل کنند که آب کافی برای استخرها، حوضچه ها و فواره های متعدد این حمام ها همیشه در دسترس باشد. قنات زاقوآن، شاهدی بر دانش پیشرفته رومیان در مدیریت آب و مهندسی هیدرولیک است که اهمیت بسزایی در تاریخ کارتاژ داشت و بدون آن، شکوه حمام های آنتونی هرگز به این حد نمی رسید.

سایه سقوط: تخریب و دگرگونی

متأسفانه، شکوه حمام های آنتونی برای همیشه دوام نیاورد. در سال ۴۳۹ میلادی، این مجموعه باشکوه در جریان حمله وندال ها به کارتاژ، که منجر به سقوط این شهر و آغاز دوران افول آن شد، به شدت آسیب دید. این حمله نقطه آغازی بر ویرانی تدریجی حمام ها بود. پس از آن، در دوران تسلط اعراب بر این منطقه، بسیاری از سنگ ها و مصالح ارزشمند به کار رفته در این بنا، برای ساخت و سازهای جدید، به ویژه در شهر تونس و سایر شهرهای اسلامی، مورد استفاده مجدد قرار گرفت. این سرنوشت، هرچند غم انگیز، اما سرنوشت بسیاری از بناهای باستانی در طول تاریخ بوده است. امروزه، با وجود اینکه تنها بقایایی از دیوارها، ستون ها و پی های اصلی این مجموعه باقی مانده، اما همین ویرانه ها نیز به خوبی عظمت و مقیاس واقعی حمام ها را به نمایش می گذارند و بازدیدکنندگان با دیدن این آثار باستانی تونس، می توانند تصویری از شکوه گذشته را در ذهن خود مجسم کنند و عظمت معماری رومی را از نزدیک لمس کنند.

حمام های آنتونی کارتاژ، نمادی از قدرت، نبوغ و زندگی اجتماعی در امپراتوری روم بود که با وجود گذر قرن ها و تخریب های پی درپی، همچنان داستان های شگفت انگیزی از گذشته را روایت می کند و بازدیدکنندگان را به سفری در زمان دعوت می نماید.

معماری و مهندسی: نبوغ رومی در اوج

حمام های آنتونی کارتاژ تونس نه تنها از نظر مقیاس، بلکه از نظر طراحی و مهندسی نیز یک شاهکار بی نظیر محسوب می شوند. این مجموعه فراتر از یک مکان برای استحمام، تجلی گاه هوش و نوآوری رومیان در معماری و فراهم آوردن فضاهایی برای زندگی اجتماعی بود.

حمام های رومی: فراتر از یک سازه

در جامعه روم باستان، حمام ها نقش بسیار گسترده تر و پیچیده تری از آنچه امروزه تصور می شود، ایفا می کردند. آن ها تنها مکانی برای پاکیزگی نبودند، بلکه به عنوان مراکز اصلی زندگی روزمره رومیان عمل می کردند. افراد از تمام طبقات اجتماعی، از ثروتمندترین سناتورها تا عادی ترین شهروندان، با پرداخت هزینه ای بسیار ناچیز (گاهی حتی رایگان)، می توانستند به این مجموعه ها وارد شوند و ساعات طولانی را در آن بگذرانند. حمام ها فضایی برای ورزش، مطالعه، تجارت، بحث های سیاسی، استراحت، و حتی سرگرمی های فرهنگی بودند. کتابخانه ها، سالن های سخنرانی، فضاهای ورزشی (پالائسترا)، و حتی فروشگاه های کوچک، همگی بخشی از این مجموعه های عظیم به شمار می رفتند. این چندکاره بودن حمام ها، آن ها را به قلب تپنده شهرهای رومی تبدیل کرده بود و بازتابی از زندگی اجتماعی پر جنب و جوش آن دوران بود.

بخش های مختلف حمام آنتونی

حمام های آنتونی کارتاژ، نمونه ای برجسته از طراحی استاندارد حمام های رومی با اضافات خاص خود بود. این حمام ها شامل بخش های زیر بودند که هر یک کاربرد ویژه ای داشتند:

• آپودیتریوم (Apodyterium): این بخش به عنوان رختکن عمل می کرد، جایی که بازدیدکنندگان لباس های خود را عوض کرده و برای ورود به فضاهای اصلی حمام آماده می شدند.
• پالائسترا (Palaestrae): فضاهای ورزشی وسیع و محوطه هایی برای کشتی گیری و سایر فعالیت های بدنی که اغلب در فضای باز و در کنار حمام ها قرار داشتند.
• ناتاسیو (Natatio): یک استخر روباز بزرگ که در حمام های آنتونی به دلیل موقعیت ساحلی، ابعادی شبیه به استخرهای المپیکی امروزی داشت و دسترسی مستقیمی به دریای مدیترانه فراهم می کرد.
• کالیداریوم (Calidarium): اتاق های آب گرم و استخرهای داغ که بالاترین دما را داشتند. این بخش جایی برای تعریق و آماده سازی بدن برای مراحل بعدی بود.
• تپیداریوم (Tepidarium): اتاق های میانی با دمای معتدل که نقش یک فضای آرامش بخش و گذر را بین اتاق های گرم و سرد ایفا می کردند.
• فریجیداریوم (Frigidarium): اتاق های آب سرد و استخرهای خنک. اتاق مرکزی فریجیداریوم در حمام های کارتاژ ابعاد عظیم ۴۷ در ۲۲ متر داشت و به دلیل سقف بلند و گنبدی اش، قلب معماری مجموعه به شمار می رفت.
• لاکونیا (Laconica) و سوداتوریا (Sudatoria): این اتاق ها کاربری مشابه سونا خشک و بخار امروزی را داشتند و به منظور تعریق عمیق و دفع سموم طراحی شده بودند.

علاوه بر این ها، فضاهای جانبی دیگری نظیر کتابخانه ها، سالن های سخنرانی، توالت های عمومی بزرگ (latrinae)، باغ ها، فواره ها و فضاهای درمانی و ماساژ نیز در این مجموعه وجود داشت که تجربه کاملی از آسایش و رفاه را برای شهروندان رومی فراهم می کرد.

نوآوری های معماری و مصالح

معماری رومی به دلیل استفاده از طاق ها و گنبدهای عظیم برای پوشش فضاهای وسیع، انقلابی در تاریخ ساختمان سازی ایجاد کرد. حمام های آنتونی نیز از این قاعده مستثنی نبودند و دارای گنبدها و قوس های باشکوهی بودند که دهانه های بزرگی را می پوشاندند. ستون های شیاردار خاکستری و سرستون های مرمرین، به ویژه ستون های چهار تُنی که در بخش فریجیداریوم به کار رفته بودند، نشان دهنده عظمت و مقیاس باورنکردنی این بنا هستند. مصالح به کار رفته در ساخت حمام های آنتونین تونس، شامل آجر نسوز برای سازه های اصلی، موزاییک کاری های نفیس برای کف پوش ها و سنگ مرمر برای پوشش دیوارها و تزئینات، همگی بر کیفیت و دوام این سازه عظیم تأکید دارند. این ترکیب از زیبایی شناسی، کارایی و دوام، حمام های رومی را به نمونه هایی بی بدیل از هنر معماری تبدیل کرده بود.

سیستم گرمایشی هایپوکاست (Hypocaust): اوج مهندسی رومی

یکی از درخشان ترین جنبه های مهندسی رومی در حمام ها، سیستم گرمایشی هایپوکاست (Hypocaust) بود. این سیستم، انقلابی در راحتی و رفاه عمومی ایجاد کرد و به رومیان اجازه می داد تا آب و فضاهای داخلی حمام ها را به صورت کارآمد گرم کنند. هایپوکاست شامل شبکه ای از ستون های آجری یا سنگی در زیر کف حمام بود که فضای خالی برای عبور هوای گرم ایجاد می کرد. هوای گرم از کوره هایی که با چوب یا زغال سنگ سوخت رسانی می شدند، تولید شده و از طریق این کانال ها در زیر کف و همچنین از طریق لوله های توخالی سرامیکی (tegulae mammatae) که در داخل دیوارها تعبیه شده بودند، جریان می یافت. این روش، گرما را به طور یکنواخت در کف و دیوارها توزیع می کرد و اتاق ها را گرم نگه می داشت.

مهندسان رومی همچنین به تهویه و جلوگیری از هدر رفت گرما توجه ویژه ای داشتند. طراحی پنجره ها به گونه ای بود که از نور خورشید برای گرمایش طبیعی استفاده می شد و به این ترتیب، مصرف سوخت کاهش می یافت. حجم وسیعی از آب مورد نیاز حمام ها که از قنات زاقوآن تأمین می شد، در مخازن بزرگ جمع آوری شده و سپس در دیگ های سرامیکی عظیم بالای کوره ها گرم می شد. این آب گرم، از طریق سیستم لوله کشی به حوضچه ها و استخرهای مختلف حمام منتقل می گشت، در حالی که بخار و هوای گرم حاصل از آن، به گرم نگه داشتن فضا کمک می کرد. این سطح از پیچیدگی در سیستم گرمایشی، گواهی بر دانش پیشرفته رومیان در فیزیک، حرارت و هیدرولیک بود.

طراحی منحصر به فرد به دلیل موقعیت ساحلی

حمام های آنتونی، به دلیل موقعیت خاص خود در کنار ساحل دریای مدیترانه، طراحی منحصر به فردی داشتند که از طرح های معمول حمام های رومی فاصله می گرفت. نزدیکی به دریا ایجاب می کرد که زیرساختی بسیار مستحکم و عمیق برای بنا در نظر گرفته شود تا در برابر فرسایش و نفوذ آب مقاوم باشد. به همین دلیل، معماران رومی تصمیم گرفتند تا طراحی متفاوتی را به کار گیرند: به جای اینکه فضاهای اصلی حمام در طبقه همکف قرار گیرند، آن ها را یک طبقه بالاتر ساختند. طبقه همکف و زیرین به فضاهای خدماتی اختصاص یافت؛ از جمله اتاق های کارکنان، انباری ها، کوره های گرمایشی (زیرسوز)، و مخازن عظیم آب. این طراحی چند طبقه، اگرچه در زمان خود نوآورانه بود، اما به دلیل فروریختن سقف طبقه زیرین در پی حوادث طبیعی و انسانی، به تخریب طبقات بالایی نیز منجر شد. به همین دلیل است که امروزه، آنچه از حمام های آنتونی باقی مانده، عمدتاً بقایای طبقه همکف و زیرین است که همچنان ابهت و عظمت گذشته را به خوبی نشان می دهد و بازدیدکنندگان با دیدن نقشه حمام آنتونی، می توانند تصویر کاملی از آن دوران را در ذهن خود بسازند.

تجربه بازدید از حمام های آنتونی امروز

بازدید از حمام های آنتونی کارتاژ تونس، بیش از یک گردش ساده، سفری در زمان است که فرصتی بی نظیر برای ارتباط با یکی از بزرگترین تمدن های بشری را فراهم می کند. با ورود به این سایت باستانی، هر بازدیدکننده ای می تواند خود را در میان عظمت ویرانه های یک شاهکار مهندسی رومی بیابد و تصور کند که زندگی روزمره رومیان در این مکان چگونه بوده است.

آنچه در سایت خواهید دید

اگرچه تنها بخشی از دیوارها، ستون ها و پی های اصلی حمام ها باقی مانده، اما همین بقایا نیز به اندازه ای باشکوه و چشمگیر هستند که عظمت گذشته را به وضوح نشان می دهند. ستون های عظیم و فروریخته، دیوارهای بلند و قطعات سنگی که روزگاری بخشی از یک بنای عظیم بوده اند، گواهی بر مقیاس بی نظیر این مجموعه هستند. در محل سایت، نقشه ها و پلان های متعددی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می گیرد که به آن ها کمک می کند تا ابعاد واقعی هر بخش را درک کنند و تصور واضح تری از عملکرد فضاهای مختلف حمام داشته باشند. این نقشه ها، راهنمایی ارزشمند برای تجسم بخش های آپودیتریوم، کالیداریوم، فریجیداریوم و دیگر فضاهای مهم حمام آنتونین تونس است. علاوه بر اهمیت تاریخی و معماری، موقعیت ساحلی حمام ها نیز فرصتی برای لذت بردن از چشم اندازهای بی نظیر دریای مدیترانه فراهم می کند که آرامش خاصی به تجربه بازدید می افزاید.

نکات عملی برای بازدیدکنندگان

برای یک تجربه بازدید کامل و مفید از حمام های آنتونی، رعایت چند نکته عملی ضروری است:

• بهترین زمان بازدید: صبح زود یا اواخر بعد از ظهر، بهترین زمان برای بازدید است، زیرا هوا خنک تر و جمعیت کمتر است. این زمان ها برای عکاسی نیز مناسب تر هستند.
• ساعات کاری و هزینه ورودی: ساعات کاری ممکن است بسته به فصل تغییر کند، بنابراین توصیه می شود پیش از بازدید، ساعات دقیق و هزینه ورودی حمام آنتونی را از منابع رسمی یا وب سایت های معتبر بررسی کنید. معمولاً برای دسترسی به مجموعه میراث جهانی کارتاژ، یک بلیط واحد وجود دارد که شامل چندین سایت می شود.
• مدت زمان پیشنهادی: برای بازدید کامل و تأمل برانگیز از حمام ها، حداقل ۱ تا ۲ ساعت زمان لازم است. اگر قصد دارید از دیگر جاهای دیدنی کارتاژ نیز بازدید کنید، باید زمان بیشتری را در نظر بگیرید.
• پوشش مناسب و راحتی: بخش عمده بازدید شامل پیاده روی در فضاهای باز و گاهی ناهموار است. بنابراین، پوشیدن کفش های راحت و لباس های مناسب با آب و هوای مدیترانه ای (به ویژه در تابستان) توصیه می شود. همراه داشتن کلاه، عینک آفتابی و آب آشامیدنی نیز می تواند مفید باشد.
• امکانات موجود: در محل سایت، معمولاً سرویس های بهداشتی و فروشگاه های کوچکی برای خرید سوغاتی یا نوشیدنی وجود دارد. راهنماهای محلی نیز ممکن است برای ارائه توضیحات تاریخی در دسترس باشند که تجربه بازدید را غنی تر می کنند.

تلفیق با سایر جاذبه های کارتاژ

بازدید از حمام های آنتونی کارتاژ تونس، فرصتی عالی برای گشت و گذار در دیگر جاذبه های تاریخی شهر باستانی کارتاژ است. این سایت باستانی گسترده شامل چندین مکان مهم است که می توانند یک برنامه بازدید جامع تر را تشکیل دهند:

• موزه ملی کارتاژ: در بالای تپه بیرسا قرار دارد و مجموعه ای غنی از یافته های باستان شناسی فینیقی و رومی را به نمایش می گذارد. بازدید از این موزه به درک بهتر تاریخ منطقه کمک می کند.
• تپه بیرسا: بلندترین نقطه کارتاژ که علاوه بر موزه، بقایای خانه های رومی و چشم اندازهای پانورامیک از شهر و دریا را ارائه می دهد.
• آمفی تئاتر رومی: جایی که نبردهای گلادیاتورها و نمایش های عمومی برگزار می شد. اگرچه بخش های زیادی از آن از بین رفته، اما همچنان ابعاد آن چشمگیر است.
• مناطق مسکونی رومی: بقایای خانه ها و خیابان های باستانی که اطلاعاتی در مورد زندگی روزمره مردم کارتاژ رومی به دست می دهد.

ترکیب بازدید از حمام های آنتونی با این سایت های دیگر، به شما این امکان را می دهد که تصویری کامل تر و عمیق تر از شهر باستانی کارتاژ و نقش آن در تاریخ مدیترانه به دست آورید. این تجربه ای است که نه تنها دانش تاریخی شما را غنی می کند، بلکه حس همراهی با گذشتگان و درک عظمت تمدن های از بین رفته را نیز در شما زنده می سازد.

نتیجه گیری: میراثی ابدی از تمدنی بزرگ

حمام های آنتونی کارتاژ تونس، فراتر از یک مجموعه باستانی، نمادی بی بدیل از توانایی های خارق العاده امپراتوری روم در مهندسی، معماری و برنامه ریزی شهری است. این بنای عظیم، که روزگاری قلب تپنده زندگی اجتماعی و فرهنگی کارتاژ بود، امروز به عنوان یکی از مهم ترین آثار باستانی تونس و یکی از بزرگترین حمام های رومی در خارج از ایتالیا، یادآور دورانی پرشکوه از تمدن بشری است.

بازدید از این مجموعه نه تنها فرصتی برای مشاهده بقایای یک سازه باستانی است، بلکه مجالی برای درک عمیق تر از زندگی روزمره، عادات و آداب و رسوم مردمان روم باستان در شمال آفریقا فراهم می آورد. ابعاد خیره کننده، نبوغ به کار رفته در سیستم های گرمایشی هایپوکاست و آبرسانی توسط قنات زاقوآن، و همچنین طراحی خلاقانه آن برای استفاده از چشم انداز ساحلی، همگی گواهی بر اوج مهندسی و هنر رومیان هستند. حتی در ویرانی های امروزیش نیز، شکوهی وصف ناپذیر نهفته است که هر بیننده ای را به تأمل وا می دارد.

در نهایت، حمام های آنتونی کارتاژ به عنوان یک گنجینه جهانی، ما را به سفری در دل تاریخ دعوت می کند؛ سفری که در آن می توانیم بقایای یک تمدن بزرگ را از نزدیک لمس کرده و از زیبایی ها و عظمت آن الهام بگیریم. این بنای تاریخی نه تنها برای پژوهشگران و دانشجویان باستان شناسی، بلکه برای هر گردشگری که به دنبال تجربه ای متفاوت و غنی در تور تونس است، مقصدی فراموش نشدنی به شمار می رود. دولت و مردم تونس با حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند، نقش مهمی در زنده نگاه داشتن این فصل از تاریخ بشریت ایفا می کنند و بازدید از حمام های آنتونی، بهترین راه برای قدردانی از این تلاش ها و ارج نهادن به گنجینه های جهانی است. امید است این مقاله نیز، دریچه ای به سوی شناخت بیشتر این شاهکار تاریخی گشوده باشد و خوانندگان را به تجربه حضوری این عظمت تاریخی ترغیب نماید.