نحوه نوشتن شکایت کلاهبرداری

نوشتن شکایت کلاهبرداری به شیوه ای صحیح و اصولی، اولین گام و یکی از مهمترین مراحل برای احقاق حق قربانیان کلاهبرداری است که می تواند مسیر دادرسی را تسریع کرده و شانس بازگشت اموال از دست رفته را به طرز چشمگیری افزایش دهد. تنظیم دقیق این شکوائیه، شامل ارائه جزئیات واقعه، مدارک و مشخصات طرفین، برای پیشبرد پرونده در مراجع قضایی ضروری است.

مواجهه با کلاهبرداری، تجربه ای ناخوشایند و گاهی آسیب زننده است که می تواند احساس ناامیدی و سردرگمی را در افراد ایجاد کند. اما باید دانست که سیستم قضایی کشور ابزارهایی برای پیگیری این جرایم فراهم آورده است. آگاهی از ابعاد قانونی کلاهبرداری، نحوه جمع آوری مستندات و گام های صحیح برای تنظیم یک شکوائیه مؤثر، از اهمیت بالایی برخوردار است. این راهنما با هدف توانمندسازی قربانیان کلاهبرداری تدوین شده تا با زبانی ساده و کاربردی، مسیر پیگیری حقوقی را برای آن ها روشن سازد. از تعریف دقیق کلاهبرداری تا ارائه نکات کلیدی در نگارش شکوائیه و مراحل ثبت آن، تمامی ابعاد لازم برای یک اقدام موفقیت آمیز تشریح می شود.

کلاهبرداری چیست؟ آشنایی با ابعاد قانونی جرم

پیش از هر اقدامی برای شکایت، درک صحیح از مفهوم قانونی کلاهبرداری و تفاوت آن با سایر جرایم مالی ضروری است. این شناخت به افراد کمک می کند تا بتوانند واقعه ای که تجربه کرده اند را به درستی در چارچوب قانونی تعریف کرده و شکوائیه ای مستحکم تنظیم نمایند.

تعریف جامع و ساده کلاهبرداری

کلاهبرداری در قانون ایران به معنای بردن مال دیگری از طریق توسل به وسایل یا عملیات متقلبانه است. ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، این جرم را به صراحت تعریف کرده است. بر اساس این ماده، اگر شخصی با استفاده از حیله و تقلب، مردم را به وجود شرکت ها یا موسسات موهوم امیدوار کند، یا از حوادث و پیش آمدهای غیرواقعی بترساند، یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و از این طریق وجوه یا اموال یا اسناد آن ها را به دست آورد و مالی را ببرد، کلاهبردار محسوب می شود. نکته کلیدی در این تعریف، اغفال قربانی و رضایت فریب خورده است؛ یعنی مالباخته با رضایت خود، اما بر اثر فریب، مال را به کلاهبردار تسلیم می کند. این وجه تمایز، کلاهبرداری را از جرایمی نظیر سرقت یا خیانت در امانت متمایز می سازد، چرا که در سرقت مال بدون رضایت، و در خیانت در امانت، مال با رضایت و اعتماد اولیه تحویل داده شده و سپس خیانت صورت می گیرد، در حالی که در کلاهبرداری، رضایت از ابتدا بر پایه فریب و دروغ شکل می گیرد.

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری

هر جرمی برای اثبات و محاکمه نیازمند وجود سه عنصر اصلی است: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی. جرم کلاهبرداری نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای تحقق آن، وجود همزمان این سه عنصر الزامی است:

• عنصر قانونی: این عنصر به معنای وجود یک ماده قانونی صریح است که رفتار مجرمانه را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. در مورد کلاهبرداری، همان طور که پیشتر اشاره شد، ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، مبنای قانونی این جرم است.
• عنصر مادی: این عنصر به اقدامات فیزیکی و ظاهری کلاهبردار اشاره دارد که شامل توسل به وسایل متقلبانه و فریب خوردن قربانی و تحصیل مال است. وسایل متقلبانه می تواند شامل هرگونه مانور فریبنده، معرفی خود با عنوان دروغین (مثلاً کارمند دولتی)، ایجاد شرکت های صوری، دادن وعده های دروغین سود کلان و… باشد. نکته مهم آن است که این اقدامات باید منجر به فریب خوردن قربانی و در نتیجه، تحویل مال او به کلاهبردار شده باشد.
• عنصر معنوی: این عنصر به قصد و نیت مجرمانه کلاهبردار مربوط می شود و شامل سوءنیت عام و سوءنیت خاص است. سوءنیت عام به معنای قصد انجام عمل متقلبانه و سوءنیت خاص به معنای قصد بردن مال دیگری است. کلاهبردار باید از ابتدا با نیت فریب و تصاحب مال قربانی، دست به اقدامات متقلبانه زده باشد.

انواع کلاهبرداری

کلاهبرداری انواع مختلفی دارد که با توجه به روش های مختلفی که مجرمان برای فریب افراد به کار می برند، دسته بندی می شوند. آشنایی با این دسته ها می تواند به قربانیان کمک کند تا نوع کلاهبرداری را بهتر تشخیص داده و شرح واقعه را دقیق تر تنظیم کنند:

• کلاهبرداری سنتی: این نوع کلاهبرداری شامل روش های قدیمی تر است که در آن کلاهبردار با مانورهای فریبنده، معرفی دروغین خود، جعل اسناد یا دادن وعده های واهی در فضای فیزیکی و رو در رو، قربانی را فریب می دهد تا مال خود را به او بسپارد. مانند کلاهبرداری در خرید و فروش ملک یا خودرو با اسناد جعلی یا معرفی خود به عنوان نماینده یک نهاد معتبر.
• کلاهبرداری اینترنتی و در فضای مجازی: با گسترش فضای دیجیتال، روش های جدیدی برای کلاهبرداری ظهور کرده اند. فیشینگ (سرقت اطلاعات بانکی از طریق صفحات جعلی)، فروشگاه های اینترنتی جعلی، وعده های واهی سرمایه گذاری آنلاین با سودهای نجومی، پیامک ها و ایمیل های حاوی لینک های مخرب، و اخاذی از طریق شبکه های اجتماعی نمونه هایی از کلاهبرداری اینترنتی هستند.
• کلاهبرداری تلفنی و پیامکی: در این روش، کلاهبردار از طریق تماس تلفنی یا ارسال پیامک، خود را به عنوان نمایندگان بانک ها، سازمان های دولتی، شرکت های قرعه کشی یا حتی آشنایان معرفی کرده و با درخواست اطلاعات بانکی، رمز دوم یا واریز وجه، اقدام به سرقت مالی می کند.

قبل از نوشتن شکوائیه: گام های اولیه و جمع آوری مدارک

پس از درک مفهوم کلاهبرداری، مهم ترین مرحله جمع آوری اطلاعات و مستندات است. این مرحله می تواند به اندازه خود شکوائیه اهمیت داشته باشد، زیرا بدون مدارک کافی، اثبات کلاهبرداری دشوار خواهد بود. حفظ خونسردی و اقدام سریع، نقش کلیدی در موفقیت این گام دارد.

اولین اقدامات پس از وقوع کلاهبرداری

در لحظات پس از وقوع کلاهبرداری، ممکن است فرد دچار شوک، عصبانیت یا ترس شود. اما حفظ آرامش و انجام اقدامات اولیه به سرعت و دقت، بسیار حیاتی است:

• حفظ خونسردی و ارزیابی اولیه: قبل از هر چیز، تلاش کنید آرامش خود را حفظ کرده و به جزئیات واقعه فکر کنید. چه اتفاقی افتاد؟ کلاهبردار چه گفت؟ چه مدارکی رد و بدل شد؟
• توقف هرگونه ارتباط با کلاهبردار: به محض پی بردن به کلاهبرداری، هرگونه تماس، پیامک یا ایمیل با شخص یا نهاد کلاهبردار را متوقف کنید. هر ارتباط جدید می تواند شواهد بیشتری را از بین ببرد یا شما را در دام های بعدی گرفتار کند.
• ثبت فوری جزئیات: تمامی جزئیات مربوط به کلاهبرداری، از جمله تاریخ و زمان دقیق، نحوه ارتباط (تلفن، ایمیل، حضوری)، نام و مشخصات کلاهبردار (حتی اگر جزئی باشد)، مبلغ از دست رفته، و هرگونه وعده یا مانور متقلبانه را یادداشت کنید.
• مسدود کردن حساب های بانکی: در صورت کلاهبرداری مالی و احتمال دسترسی به اطلاعات بانکی، فوراً با بانک تماس گرفته و حساب های خود را مسدود کنید یا اقدامات لازم برای افزایش امنیت حساب (مانند تغییر رمز) را انجام دهید.
• عکس برداری و اسکرین شات: اگر کلاهبرداری در فضای مجازی رخ داده، از تمامی صفحات وب، پیامک ها، ایمیل ها، چت ها و هرگونه محتوای دیجیتال مرتبط، اسکرین شات و عکس تهیه کنید. تاریخ و زمان را در اسکرین شات ها ثبت کنید.

چک لیست جامع مدارک و مستندات لازم برای شکایت کلاهبرداری

تهیه فهرستی کامل از مدارک مورد نیاز، به شما کمک می کند تا پرونده ای قوی و مستند داشته باشید. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:

• مدارک شناسایی شاکی:
  • کارت ملی
  • شناسنامه
• ادله اثبات فعل متقلبانه: این بخش مهم ترین قسمت است و شامل هر مدرکی می شود که نشان دهد کلاهبردار از وسایل متقلبانه استفاده کرده و شما فریب خورده اید:
  • فیش های واریزی وجه به حساب کلاهبردار (با ذکر تاریخ و مبلغ)
  • اسکرین شات مکالمات تلفنی، پیامک ها، ایمیل ها، چت ها در شبکه های اجتماعی (به خصوص اگر حاوی وعده های واهی یا معرفی دروغین باشد)
  • قراردادها، رسیدها، فاکتورها یا هرگونه سندی که بین شما و کلاهبردار امضا یا رد و بدل شده است.
  • عکس ها یا فیلم هایی که مربوط به واقعه یا محل وقوع جرم هستند.
  • آدرس وب سایت های جعلی یا صفحات شبکه های اجتماعی که از آن ها برای کلاهبرداری استفاده شده است.
  • هرگونه تبلیغ، بروشور یا آگهی (چاپی یا آنلاین) که کلاهبردار برای فریب شما منتشر کرده است.
• مشخصات کلاهبردار: هرچه اطلاعات دقیق تری از کلاهبردار داشته باشید، فرآیند پیگیری آسان تر خواهد بود:
  • نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره تماس، آدرس (حتی اگر احتمالی باشد)
  • شماره حساب یا کارت بانکی که وجه به آن واریز شده است.
  • شناسه کاربری در فضای مجازی (اینستاگرام، تلگرام، واتساپ و…)
  • مشخصات شرکت یا موسسه ای که کلاهبردار خود را منتسب به آن معرفی کرده است.
• شهادت شهود: در صورت وجود شاهدانی که از واقعه مطلع هستند یا می توانند اقدامات متقلبانه کلاهبردار را تأیید کنند، مشخصات کامل آن ها (نام، نام خانوادگی، شماره تماس، آدرس) را یادداشت کنید.

نحوه جمع آوری، مستندسازی و حفظ ادله

جمع آوری صرف مدارک کافی نیست؛ بلکه نحوه مستندسازی و حفظ آن ها نیز اهمیت فراوانی دارد. تمامی مستندات دیجیتال (اسکرین شات ها، فایل ها) باید به گونه ای جمع آوری شوند که تاریخ و زمان آن ها مشخص باشد. از تمامی مدارک فیزیکی کپی تهیه کرده و اصل مدارک را در محلی امن نگهداری کنید. هرگز مدارک را دستکاری نکنید، زیرا این کار می تواند اعتبار آن ها را زیر سوال ببرد. بهتر است تمامی مدارک را به صورت دسته بندی شده و منظم نگهداری کنید تا در زمان تنظیم شکوائیه و ارائه به مراجع قضایی، به راحتی قابل دسترسی باشند.

راهنمای گام به گام نوشتن شکوائیه کلاهبرداری (همراه با نکات کلیدی)

تنظیم یک شکوائیه اصولی، مهم ترین مرحله برای آغاز فرآیند قانونی است. یک شکوائیه خوب باید واضح، دقیق، مستند و عاری از ابهام باشد تا مراجع قضایی بتوانند به سرعت و با کارآمدی به آن رسیدگی کنند. این بخش به شما کمک می کند تا با ساختار و نکات کلیدی نگارش آشنا شوید.

ساختار کلی یک شکوائیه استاندارد

شکوائیه کلاهبرداری باید دارای بخش های مشخصی باشد که اطلاعات لازم را به مراجع قضایی ارائه دهد:

• عنوان شکوائیه: باید به صراحت موضوع را مشخص کند، مثلاً شکوائیه بابت کلاهبرداری.
• مشخصات شاکی: تمامی اطلاعات هویتی و تماسی شاکی باید به صورت کامل و دقیق درج شود. این موارد شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس دقیق و شماره تماس می شود.
• مشخصات مشتکی عنه (کلاهبردار): هر آنچه از هویت کلاهبردار در دسترس است، باید ذکر شود. حتی اگر اطلاعات ناقص باشد، باید به همان اندازه قید شود. این شامل نام، نام خانوادگی، شماره تماس، آدرس احتمالی، و مشخصات شرکت یا موسسه ای است که کلاهبردار خود را منتسب به آن معرفی کرده است.
• موضوع شکایت: باید به وضوح کلاهبرداری یا کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع ذکر شود.
• دلایل و ضمائم: لیستی دقیق و شماره گذاری شده از تمامی مدارک و مستنداتی که در بخش قبلی جمع آوری کرده اید، باید در این قسمت آورده شود. مثلاً: 1. کپی مصدق فیش های واریزی، 2. اسکرین شات مکالمات، 3. کپی قرارداد…
• زمان و نشانی محل وقوع جرم: با جزئیات کامل، تاریخ دقیق و آدرس محل وقوع کلاهبرداری را مشخص کنید. اگر جرم اینترنتی است، زمان تقریبی و بستر وقوع آن (مثلاً در تاریخ ۱۰/۱۰/۱۴۰۲ در فضای مجازی و از طریق وب سایت جعلی X) باید ذکر شود.
• شرح کامل واقعه: این بخش اصلی ترین قسمت شکوائیه است. در اینجا، باید واقعه کلاهبرداری را به صورت کامل، با ترتیب زمانی و با جزئیات دقیق روایت کنید. توضیح دهید که چگونه کلاهبردار شما را فریب داده، چه اقداماتی انجام داده و چگونه شما مال خود را از دست داده اید.
• خواسته: در پایان شکوائیه، باید خواسته خود را از مرجع قضایی به صراحت بیان کنید؛ معمولاً شامل تقاضای رسیدگی، تعقیب، مجازات مشتکی عنه و رد مال از دست رفته است.

نکات مهم در نگارش شرح واقعه

نحوه نگارش شرح واقعه می تواند تأثیر بسزایی در روند پرونده داشته باشد:

• ساده نویسی و پرهیز از ابهام: از به کار بردن جملات پیچیده و اصطلاحات حقوقی که ممکن است خواننده (قاضی یا بازپرس) را گیج کند، خودداری کنید. متن باید روان و قابل فهم باشد.
• ترتیب زمانی: وقایع را به ترتیب زمانی که رخ داده اند، شرح دهید. این کار به روشن شدن سیر اتفاقات و فهم بهتر پرونده کمک می کند.
• تمرکز بر حقایق: تنها حقایق را بیان کنید و از بیان حدس و گمان، احساسات شخصی، یا اتهامات بدون مدرک پرهیز کنید. هر ادعایی باید مستند به مدارکی باشد که ارائه داده اید.
• توضیح اقدامات متقلبانه: به وضوح توضیح دهید که کلاهبردار چگونه از وسایل متقلبانه استفاده کرده است. مثلاً اگر خود را کارمند بانک معرفی کرده، این موضوع را به دقت شرح دهید.
• ارتباط مستقیم فریب با از دست رفتن مال: نشان دهید که فریب خوردن شما مستقیماً منجر به از دست رفتن مال شده است. یعنی اگر فریب نبود، شما هرگز مال خود را به او نمی دادید.
• لحن رسمی و مستند: با وجود رویکرد تجربه محور در این مقاله، لحن خود شکوائیه باید رسمی و حقوقی باشد تا اعتبار آن حفظ شود.

اشتباهات رایج در تنظیم شکوائیه و نحوه اجتناب از آن ها

برخی اشتباهات رایج می توانند به ضرر شاکی تمام شوند. با آگاهی از این اشتباهات، می توان از بروز آن ها جلوگیری کرد:

• عدم ذکر جزئیات کافی: ارائه اطلاعات کلی و مبهم، باعث اطاله دادرسی می شود. تا حد امکان جزئیات دقیق را ذکر کنید.
• تناقض گویی: هرگونه تناقض در شرح واقعه یا تاریخ ها، می تواند شک و تردید ایجاد کرده و به ضرر شاکی باشد.
• عدم ارائه مدارک کافی یا دستکاری آن ها: همان طور که قبلاً ذکر شد، مدارک قلب پرونده هستند. بدون مدرک کافی، اثبات کلاهبرداری بسیار سخت است. دستکاری مدارک نیز جرم محسوب می شود.
• طولانی بودن غیرضروری شکوائیه: با اینکه جزئیات مهم هستند، اما زیاده گویی و تکرار مطالب باعث سردرگمی می شود. متن باید مختصر و مفید باشد.
• نادیده گرفتن تفاوت کلاهبرداری با سایر جرایم: برخی افراد به اشتباه جرایمی مانند خیانت در امانت یا تحصیل مال نامشروع را کلاهبرداری تلقی می کنند. این اشتباه می تواند روند پرونده را تغییر دهد. در صورت شک و تردید، مشورت با وکیل توصیه می شود.

همیشه به خاطر داشته باشید که یک شکوائیه دقیق، روشن و مستند، نه تنها بازپرس را در انجام تحقیقات یاری می کند، بلکه نشان دهنده جدیت و آگاهی شاکی از حقوق خود است.

نمونه شکوائیه کلاهبرداری (فرم خام و متن کامل)

برای کمک به قربانیان کلاهبرداری در تنظیم شکوائیه خود، در این بخش به ارائه نمونه های کاربردی می پردازیم. این نمونه ها به شما دیدگاهی کلی از ساختار و محتوای لازم برای یک شکوائیه مؤثر می دهند. این نمونه ها قابل دانلود و ویرایش در فرمت های Word و PDF خواهند بود تا بتوانید آن ها را با جزئیات پرونده خود مطابقت دهید.

نمونه فرم خام شکوائیه کلاهبرداری

یک فرم خام شکوائیه به شما کمک می کند تا با بخش های مختلف مورد نیاز آشنا شوید و هیچ جزئیاتی از قلم نیفتد. این فرم معمولاً شامل موارد زیر است که باید با دقت تکمیل شوند:

1. عنوان: شکوائیه بابت کلاهبرداری
2. مشخصات شاکی: نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، تابعیت، مذهب، آدرس کامل پستی، شماره تماس
3. مشخصات مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی (در صورت اطلاع)، آدرس، شماره تماس (در صورت اطلاع)
4. موضوع شکایت: کلاهبرداری (و در صورت لزوم، سایر اتهامات مرتبط مانند تحصیل مال از طریق نامشروع)
5. زمان و نشانی محل وقوع جرم: تاریخ دقیق وقوع جرم، آدرس دقیق (در صورت وقوع حضوری) یا بستر وقوع (در صورت وقوع در فضای مجازی)
6. دلایل و ضمائم: فهرست دقیق مدارک و مستندات شامل فیش های واریزی، اسکرین شات ها، قراردادها، شهادت شهود و…
7. شرح واقعه: توضیح جامع و با ترتیب زمانی از نحوه فریب و از دست رفتن مال
8. خواسته: تقاضای رسیدگی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه، و رد مال

شما می توانید این فرم خام را دانلود کرده و با اطلاعات مربوط به پرونده خود تکمیل نمایید. این فرم به عنوان یک چهارچوب استاندارد عمل می کند.

نمونه متن شکوائیه کلاهبرداری سنتی

فرض کنید شخصی با معرفی خود به عنوان نماینده یک شرکت بزرگ و معتبر، اقدام به فروش سهام یا حواله خودروی غیرواقعی کرده است:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

بدین وسیله اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] به کد ملی [کد ملی شاکی]، ساکن [آدرس کامل شاکی]، مراتب شکایت خود را علیه مشتکی عنه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه] به شماره تماس [شماره تماس مشتکی عنه] و آدرس [آدرس احتمالی مشتکی عنه]، به شرح ذیل به استحضار می رساند:

موضوع شکایت: کلاهبرداری

دلایل و ضمائم:
1.  کپی مصدق کارت ملی اینجانب.
2.  کپی مصدق فیش های واریزی به حساب [شماره حساب] به نام مشتکی عنه.
3.  کپی قرارداد عادی فروش حواله خودرو (یا سهام) مورخ [تاریخ قرارداد].
4.  شهادت شهود [نام و نام خانوادگی شهود و مشخصات تماس] (در صورت وجود).
5.  سایر مستندات (از جمله پیامک ها یا ایمیل های ارسالی از سوی مشتکی عنه).

شرح واقعه:
احتراماً به استحضار می رساند که در تاریخ [تاریخ دقیق]، مشتکی عنه با معرفی خود به عنوان [مثلاً نماینده شرکت خودروسازی X یا مدیرعامل شرکت Y] و با ادعای دسترسی به حواله های خاص خودرو (یا سهام با سود تضمینی)، اینجانب را ترغیب به خرید [مثلاً یک دستگاه خودروی X مدل Y یا سهام شرکت A] نمود. ایشان با ارائه مدارکی [مثلاً کارت ویزیت جعلی، سایت صوری، یا قراردادهای ساختگی] و با مانورهای متقلبانه، اعتماد اینجانب را جلب کرده و وعده داد که در ازای پرداخت مبلغ [مبلغ کلاهبرداری] ریال، حواله خودرو (یا سهام) را به اینجانب واگذار خواهد کرد.

پس از توافق، اینجانب در سه مرحله و در تاریخ های [تاریخ واریزی اول]، [تاریخ واریزی دوم] و [تاریخ واریزی سوم]، جمعاً مبلغ [مبلغ کل] ریال را به شماره حساب شخصی ایشان (مندرج در ضمائم) واریز نمودم. اما پس از گذشت موعد مقرر، مشتکی عنه از تحویل حواله (یا سهام) خودداری کرده و هر بار با بهانه های واهی از پاسخگویی طفره رفت. اینجانب پس از پیگیری های مکرر و بی نتیجه، متوجه شدم که چنین حواله ای (یا سهامی) وجود خارجی ندارد و تمامی ادعاهای ایشان کذب و متقلبانه بوده است.

با توجه به اینکه مشتکی عنه با توسل به وسایل متقلبانه و فریب اینجانب، اقدام به تحصیل مال نموده است، لذا عمل وی مصداق بارز جرم کلاهبرداری می باشد.

خواسته:
لذا با تقدیم این شکوائیه، از مقام محترم قضایی، تقاضای رسیدگی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام کلاهبرداری بر اساس ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری و همچنین تقاضای رد مال (بازگرداندن مبلغ [مبلغ کل] ریال) به اینجانب را دارم.

با تشکر و تجدید احترام
[امضاء شاکی]
تاریخ: [تاریخ تنظیم شکوائیه]

نمونه متن شکوائیه کلاهبرداری اینترنتی/فضای مجازی

فرض کنید شخصی از طریق یک سایت فروشگاهی جعلی یا صفحه اینستاگرام فیشینگ، اقدام به کلاهبرداری کرده است:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

بدین وسیله اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] به کد ملی [کد ملی شاکی]، ساکن [آدرس کامل شاکی]، مراتب شکایت خود را علیه مشتکی عنه [نام و نام خانوادگی کلاهبردار در صورت اطلاع، در غیر این صورت ذکر نامشخص]، صاحب یا گرداننده وب سایت/صفحه [آدرس دقیق وب سایت یا شناسه کاربری صفحه] و شماره حساب [شماره حساب واریزی] به شرح ذیل به استحضار می رساند:

موضوع شکایت: کلاهبرداری اینترنتی

دلایل و ضمائم:
1.  کپی مصدق کارت ملی اینجانب.
2.  اسکرین شات از وب سایت/صفحه [آدرس دقیق وب سایت یا شناسه کاربری صفحه] در تاریخ [تاریخ اسکرین شات].
3.  اسکرین شات از صفحه پرداخت (فیشینگ) و فیش واریزی بانک.
4.  اسکرین شات از مکالمات در [مثلاً دایرکت اینستاگرام یا چت واتساپ] با مشتکی عنه.
5.  مشخصات شماره کارت/حساب بانکی مقصد واریز وجه [شماره کارت/حساب].

شرح واقعه:
احتراماً به استحضار می رساند که در تاریخ [تاریخ دقیق]، اینجانب از طریق وب سایت [آدرس دقیق وب سایت] (یا صفحه اینستاگرام/تلگرام [شناسه کاربری]) که اقدام به تبلیغات گسترده برای فروش [مثلاً گوشی موبایل آیفون یا لوازم خانگی با قیمت های باورنکردنی] می نمود، ترغیب به خرید [نام کالا/خدمت] شدم. پس از انتخاب کالا، به صفحه پرداخت الکترونیکی هدایت شده و مبلغ [مبلغ کلاهبرداری] ریال را با وارد کردن اطلاعات کارت بانکی خود (شماره کارت، رمز دوم، CVV2 و تاریخ انقضا) به حساب مقصد [شماره حساب/کارت مقصد] واریز نمودم.

اینجانب پس از انجام تراکنش، متوجه عدم دریافت پیامک خرید یا تفاوت در درگاه پرداخت شدم. با بررسی های بعدی، مشخص شد که وب سایت/صفحه مذکور جعلی بوده و یا به منظور کلاهبرداری طراحی شده است و کالایی نیز برای اینجانب ارسال نگردیده است. شماره حساب مقصد واریزی نیز متعلق به [مشخصات مشتکی عنه در صورت اطلاع] می باشد. تمامی مکاتبات و اسکرین شات ها از صفحات واریزی و مکالمات ضمیمه این شکوائیه است که به وضوح نشان دهنده فریب و تحصیل مال از طریق نامشروع است.

با توجه به اینکه مشتکی عنه با ایجاد یک بستر متقلبانه در فضای مجازی و فریب اینجانب، اقدام به تحصیل مال نموده است، لذا عمل وی مصداق بارز جرم کلاهبرداری اینترنتی و تحصیل مال از طریق نامشروع می باشد.

خواسته:
لذا با تقدیم این شکوائیه، از مقام محترم قضایی، تقاضای رسیدگی، صدور دستورات لازم برای شناسایی و تعقیب مشتکی عنه، و مجازات وی به اتهام کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع بر اساس قوانین مربوطه، و همچنین تقاضای رد مال (بازگرداندن مبلغ [مبلغ کل] ریال) به اینجانب را دارم.

با تشکر و تجدید احترام
[امضاء شاکی]
تاریخ: [تاریخ تنظیم شکوائیه]

این نمونه ها تنها چارچوبی کلی هستند و باید با توجه به جزئیات پرونده شما و مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی تکمیل و نهایی شوند. ذکر دقیق جزئیات و ارائه مستندات محکم، نقش کلیدی در اثبات جرم کلاهبرداری دارد.

ثبت و پیگیری شکایت کلاهبرداری (مسیر قانونی)

پس از تکمیل شکوائیه، نوبت به ثبت رسمی آن و طی کردن مسیر قانونی می رسد. این بخش به شما کمک می کند تا مراحل بعدی را به درستی و با آگاهی طی کنید.

مراحل ثبت شکوائیه

ثبت شکوائیه کلاهبرداری امروزه عمدتاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می گیرد:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین گام مراجعه به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی است. شما می توانید به صورت حضوری یا از طریق سامانه ثنا، نوبت خود را رزرو کنید. تمامی اطلاعات هویتی شما باید در این دفاتر ثبت شده باشد.
2. ثبت شکوائیه: شکوائیه تنظیم شده به همراه تمامی ضمائم و مدارک، توسط کارشناسان دفتر خدمات قضایی در سامانه مربوطه بارگذاری و ثبت می شود. مطمئن شوید که تمامی مدارک شما به درستی اسکن و ضمیمه شده اند.
3. پرداخت هزینه های قانونی: برای ثبت شکایت، نیاز به پرداخت هزینه های دادرسی و سایر هزینه های مربوطه (مانند هزینه اوراق قضایی) است که در همان دفتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود. این هزینه ها متغیر هستند و بهتر است قبل از مراجعه از میزان حدودی آن اطلاع پیدا کنید.
4. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت موفقیت آمیز شکوائیه، یک کد رهگیری و شماره پرونده به شما داده می شود. این کدها برای پیگیری های بعدی ضروری هستند و باید به دقت نگهداری شوند.

مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری

رسیدگی به جرم کلاهبرداری در سیستم قضایی ایران مراحل مشخصی دارد:

• دادسرا: پس از ثبت شکوائیه، پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع می شود. وظیفه دادسرا، انجام تحقیقات مقدماتی، جمع آوری ادله، بازجویی از متهم و شهود، و در نهایت صدور قرار مجرمیت یا منع تعقیب است. اگر دادسرا دلایل کافی برای اثبات جرم را پیدا کند، پرونده را با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری ارسال می کند.
• دادگاه کیفری: پس از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می شود. دادگاه کیفری مسئولیت محاکمه متهم، بررسی نهایی ادله و صدور حکم نهایی (برائت یا محکومیت و تعیین مجازات) را بر عهده دارد.

صلاحیت محلی در کلاهبرداری سنتی و اینترنتی

تعیین مرجع قضایی صالح از نظر مکانی (صلاحیت محلی) برای کلاهبرداری می تواند گاهی پیچیده باشد، به ویژه در مورد کلاهبرداری های اینترنتی:

• کلاهبرداری سنتی: در کلاهبرداری های سنتی، اصل بر این است که دادسرای محلی که جرم در آنجا واقع شده است (محل ارتکاب فعل متقلبانه یا محل تحصیل مال)، صلاحیت رسیدگی دارد.
• کلاهبرداری اینترنتی: در جرایم رایانه ای، به دلیل ماهیت فرامرزی و مجازی آن ها، تعیین محل وقوع جرم دشوار است. بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۷۲۹-۹۱/۱۲/۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه، هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد، دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده (شاکی) که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده، در حوزه آن قرار دارد، صالح به رسیدگی است. این بدان معناست که محل شعبه بانک شما که از آن پول برداشت شده، مرجع صالح خواهد بود.

نقش وکیل در فرآیند شکایت

گرچه افراد می توانند شخصاً شکوائیه خود را تنظیم و ثبت کنند، اما حضور وکیل متخصص در امور کیفری، به ویژه در پرونده های کلاهبرداری، می تواند بسیار مؤثر باشد:

• مشاوره حقوقی: وکیل می تواند با ارائه مشاوره دقیق، شما را با پیچیدگی های قانونی آشنا کرده و بهترین راهکار را برای پرونده شما پیشنهاد دهد.
• تنظیم شکوائیه: یک وکیل باتجربه، با تسلط بر ادبیات حقوقی و قوانین مربوطه، می تواند شکوائیه ای مستحکم، جامع و بدون نقص تنظیم کند که از همان ابتدا مسیر پرونده را هموار می سازد.
• پیگیری و دفاع: وکیل می تواند تمامی مراحل پیگیری پرونده در دادسرا و دادگاه را بر عهده گیرد، از حقوق شما دفاع کند، در جلسات بازپرسی و دادگاه حاضر شود و از تضییع حقوق شما جلوگیری نماید.

نحوه پیگیری پرونده پس از ثبت

پس از ثبت شکوائیه، پیگیری منظم پرونده اهمیت دارد تا از روند رسیدگی مطلع باشید:

• سامانه ثنا: تمامی مراحل و ابلاغیه های مربوط به پرونده شما از طریق سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) برایتان ارسال می شود. با مراجعه منظم به این سامانه می توانید از آخرین وضعیت پرونده خود مطلع شوید.
• مراجعه به شعبه: در صورت نیاز و با هماهنگی قبلی، می توانید به شعبه رسیدگی کننده در دادسرا یا دادگاه مراجعه کرده و از مسئول پرونده یا کارشناس مربوطه، جویای وضعیت پرونده خود شوید.

نکات حقوقی مهم برای قربانیان کلاهبرداری (بایدها و نبایدها)

آگاهی از برخی نکات حقوقی می تواند به قربانیان کلاهبرداری کمک کند تا با قدرت بیشتری مسیر احقاق حق خود را طی کنند و از اشتباهات احتمالی جلوگیری نمایند.

امکان جبران ضرر و زیان مادی در دادگاه کیفری

یکی از مهم ترین امتیازات در جرم کلاهبرداری این است که بر خلاف بسیاری از جرایم دیگر، در صورت اثبات جرم کلاهبرداری، دادگاه کیفری مکلف است علاوه بر صدور حکم مجازات برای کلاهبردار، نسبت به رد اصل مال و جبران ضرر و زیان مادی شاکی نیز حکم مقتضی صادر کند. این بدان معناست که شاکی نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی مجزا برای مطالبه خسارت ندارد و دادگاه کیفری به طور همزمان به این موضوع رسیدگی خواهد کرد. این نکته طلایی، فرآیند را برای قربانیان بسیار ساده تر و کم هزینه تر می کند و یکی از مزیت های بزرگ طرح شکایت کلاهبرداری محسوب می شود.

مجازات کلاهبرداری

مطابق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، مجازات جرم کلاهبرداری شامل:

• حبس: از یک تا هفت سال.
• جزای نقدی: معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است.
• رد اصل مال: کلاهبردار موظف به بازگرداندن اصل مالی است که از طریق کلاهبرداری به دست آورده است.
• انفصال از خدمات دولتی: در صورتی که کلاهبردار از کارمندان دولت یا نهادهای عمومی باشد و از موقعیت شغلی خود سوءاستفاده کرده باشد، به انفصال دائم یا موقت از خدمات دولتی نیز محکوم خواهد شد.

در صورتی که کلاهبرداری با استفاده از تبلیغ عامه از طریق رسانه ها یا در قالب مقامات دولتی صورت گیرد، مجازات شدیدتر خواهد بود (حبس از دو تا ده سال و انفصال ابد از خدمات دولتی).

شروع به کلاهبرداری

حتی اگر کلاهبردار موفق به بردن مال نشود اما تمامی مقدمات و اقدامات متقلبانه را برای فریب قربانی انجام داده باشد، عمل او شروع به کلاهبرداری محسوب می شود. مجازات شروع به کلاهبرداری بر اساس تبصره ۲ ماده ۱ قانون تشدید مجازات، حداقل مجازات مقرر برای جرم کلاهبرداری است. این بدان معناست که حتی اگر مالی از دست نداده اید اما مورد تلاش برای کلاهبرداری قرار گرفته اید، می توانید شکایت خود را مطرح کنید.

مرور زمان شکایت کلاهبرداری

مرور زمان به مدت زمانی اشاره دارد که پس از آن، امکان طرح شکایت یا پیگیری قانونی از بین می رود. در مورد جرم کلاهبرداری، مهلت قانونی برای طرح شکایت از زمان اطلاع شاکی از وقوع جرم، یک سال است. پس از گذشت این مدت، دادسرا قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد کرد. بنابراین، اقدام سریع و به موقع برای طرح شکایت، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

اهمیت حفظ تمامی مکاتبات و مستندات

حتی پس از ثبت شکایت، همچنان تمامی مکاتبات، پیامک ها، ایمیل ها و مستندات مرتبط را حفظ کنید. در طول فرآیند دادرسی، ممکن است نیاز به ارائه مجدد یا تکمیل اطلاعات باشد. از بین بردن این شواهد می تواند به ضرر پرونده شما تمام شود.

یکی از مهمترین درس هایی که قربانیان کلاهبرداری می آموزند، این است که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و هوشیاری در برابر وعده های وسوسه انگیز و غیرمنطقی، کلید اصلی محافظت از سرمایه است.

توصیه های پیشگیرانه

برای جلوگیری از قربانی شدن در کلاهبرداری های آینده، همواره به نکات زیر توجه کنید:

• به وعده های سود نامتعارف یا فرصت های طلایی که به نظر واقعی نمی آیند، شک کنید.
• قبل از هرگونه پرداخت وجه یا ارائه اطلاعات شخصی، از اعتبار اشخاص و شرکت ها اطمینان حاصل کنید.
• هرگز رمزهای بانکی، کد ملی یا اطلاعات حساس خود را از طریق تلفن، پیامک یا ایمیل به افراد ناشناس ارائه ندهید.
• در معاملات اینترنتی، از درگاه های پرداخت امن و معتبر استفاده کنید و آدرس وب سایت را به دقت بررسی کنید.
• قراردادها و اسناد را قبل از امضا به دقت مطالعه کرده و در صورت نیاز با یک وکیل مشورت کنید.

نتیجه گیری

مواجهه با کلاهبرداری، هرچند سخت و ناامیدکننده باشد، اما پایان راه نیست. با آگاهی از نحوه نوشتن شکایت کلاهبرداری و آشنایی با مراحل قانونی، می توان برای احقاق حق اقدام کرد. مسیر پیگیری حقوقی، نیازمند صبر، دقت و مستندات قوی است. از لحظه وقوع جرم تا ثبت شکوائیه و پیگیری آن در مراجع قضایی، هر گام باید با وسواس و آگاهی کامل برداشته شود. جمع آوری دقیق مدارک، تنظیم شکوائیه ای روشن و مستند، و پیگیری منظم پرونده از طریق مراجع صالح، کلید موفقیت در این فرآیند است. به یاد داشته باشید که سیستم قضایی برای حمایت از قربانیان اینگونه جرایم طراحی شده است و با اقدام به موقع و صحیح، می توانید امید به بازگرداندن حقوق از دست رفته خود داشته باشید. در صورت وجود هرگونه ابهام یا پیچیدگی در پرونده، مشاوره با وکیل متخصص در امور کیفری، می تواند راهگشا باشد.