روایتی از مرگ و حواشی آن

حنیف خورشیدی در مجموعه شعرش که شایسته تقدیر جشنواره شعر فجر شده است، به مرگ و حواشی آن پرداخته و می گوید: از شاعران دور تا اکنون در اشکال مختلفی به مرگ توجه شده و با بیان ها و نگاه های متفاوتی و با اندیشه و احساس های مختلف به شعر رسیده است اما در «شعر حجم» مرگ اندیشی یک روال عارفانه است.

حنیف خورشیدی که با کتاب «ندرت ناگوار مرگ» به عنوان شایسته تقدیر بخش شعر نو و نیمایی هجدهمین دوره جشنواره شعر فجر معرفی شده است در گفت وگویی مکتوب با مولیکس درباره کتاب خود و مفهوم مرگ اظهار کرد: کتاب «ندرت ناگوار مرگ» در چندین ایپزود، جلوه گری مرگ را از مفهومش بیرون می آورد و می کوشد ناگفته ها و ناشنیده هایی را برای مخاطبش تصویرسازی کند. در این کتاب، مرگ سمبُل نیست، آرمان نیست و قرار نیست مرگ در اتفاق طبیعی خودش، شناخته شود. طبیعتا رفتار شاعر در اشاره به جزییات  خاص تر می شود و ضرورت برخورد با واژگان را با آن که با صداقت عجین شده؛ اما می داند که به تنهایی کفایت نمی کند، چرا که کشف درونی شاعر با مشاهداتش به دنبال رهایی است، طوری که موقعیت مفهوم در شعر، پشت چندین لایه کشف می شود.

 او سپس گفت: زبان و سبک کتاب نیواسپاسمانتالیستی است؛ جریانی نو و تازه در ادبیات، که تیوری اش را «علی مومنی» نوشته و در این کتاب اجرا شده است. تمام شعرها روی محور «مرگ دسته جمعی ماهی ها در تور ماهی گیری» می چرخد، 57 اپیزود با نام های شاعرانه و حجمی دارد. به بیان دیگر، مرگ آغاز و پایانش در تعامل با هم می تواند نشانه های متفاوتی را در «زبان شعر» بیان کند تا آن چه در تصویر و روایت است، محتوای خاص تری بگیرد. صحنه اجرای مرگ، برای ماهی ها همان صحنه ای است که جست وجویش، ظرفیت زبانیِ اجرا را دارد، اما قاعده اجرا مهم تر است و ذهنیتی که صدایش، دیگر صدا نیست.

 این شاعر با بیان اینکه «ندرت ناگوار مرگ» به «مرگ» و حواشی اش پرداخته است، اظهار کرد: این نگاه به مرگ در شعر کار تازه ای نیست، چون از شاعران دور تا اکنون در اشکال مختلفی به آن توجه شده و با بیان ها و نگاه های متفاوتی و با اندیشه و احساس های مختلف به شعر رسیده است اما در «شعر حجم» مرگ اندیشی یک روال عارفانه است. بهترین نمود این مدعا کتاب بی تکرار و ارزشمند «هفتاد سنگ قبر» دکتر یدالله رویایی است که چهره مرگ را به زیباترین و کامل ترین شکل ممکن به تصویر می کشد.

او خاطرنشان کرد: پس مرگ، در نگاه شاعران حجم نوعی حیات جاودان است، عشق بی تسکین است و تمامیت عشق پیوند عجیبی با دریافت مرگ پذیری و مرگ اندیشی دارد و آن گونه که بیش تر در هویت یک ماهی به آن پرداخته که هیچ مقاومتی در نوع نگاه زیباشناختی او در پس مضامین و ترکیب هایش نداشته؛ پس عشق در «ندرت ناگوار مرگ» می تواند تن مرده باران خورده ای باشد (ماهی صیدشده در زیر باران) که به شکل جنون آمیزی وضعیت زندگی دیگرش را نشان می دهد.

حنیف خورشیدی درباره ارزیابی اش از وضعیت شعر نیز اظهار کرد: طبیعتا نگاه نو به پدیده ها و علامت ها موجب تحول در زبان هنرمند می شود تا بستری تازه در میان رابطه ها باز کند و نمود و بود خود را آشکار سازد. زبان در شعرحجم بسیار متفاوت از زبان متداول در شعر پارسی است. شاعر باید به نگاه خود جسارت بهتر دیدن بیاموزد و از سطح اشیاء عبور کند و به درک عمیق ترین لایه های زبان و به کیفیت تکوین تصویر در شعر برسد.

 او افزود: کلمات عامیانه در شعر گفتار عامل تعیین کننده نیستند. تکوین تصویر در شعر با ساده نویسی محقق نمی شود. طلیعه یک تفکر نو با عامیانه کردن زبان امکان پذیر نیست. تلاشی که شاعر برای یافتن لغت و جای آن در مصراع از خود نشان می دهد کشف حرکتی از تجربه های فنی و تکنیکی است.

این شاعر با بیان اینکه بازسازی کردن جهان شعر با ساده نویسی مثل «آب در هاون کوبیدن» است، گفت: هیجان شعر را از شاعر می گیرد. ضریب آفرینش و قدرت خلق یک قطعه را از حرکت می اندازد. شاعر مامور تکوین واژه ها برای ورود به جهان شعر است تا تعبیرپذیری واژگان و گریز از سطح و رسین به ماورای آن در نظر مخاطب آسان جلوه کند. حضور واژگان و سرعت تصاویر در یک قطعه شعر به سرعت تخیل مفهوم تازه ای می دهد تا در ترکیب های کلامی و رسیدن به نمادها و با استفاده از مجاز و استعاره حذف فاصله بین نگاه شاعر و پدیده های پیرامون او صورت بگیرد.

او ادامه داد: شاعر وقتی به کشف حرف های نگفته در شعر می رسد در حقیقت به درک بحران موجود در مصراع می رسد. این واقعیت در توان شاعران ساده نویس نیست. گزارش واقعیت و روایت ساده، شاعر را از پدیدارها و زیباشناسی موجود در شعر دور می کند و لذت کشف را از مخاطب می گیرد. در هر صورت کار شاعر، کشف و جست وجوی لغت برای رسیدن به نوعی شعر در شکل مدرن آن است. ساده نویسی در شعر، نوعی بدفهمی از شعر مدرن است، این گروه از شاعران هرگز به موهبت کشف در شعر نمی رسند و در حافظه مخاطب راه پیدا نمی کنند. فقط می توانند به عنوان شاعر ابراز وجود کنند اما به درک بدعت های زبانی و تکنیکی در شعر نمی رسند تا بتوانند با مخاطبان خود همراهی کنند.

خورشیدی در پایان گفت: کارکرد کلمه در شعر ارتباط مستقیم با توانایی شاعر دارد. تاملی که روی سطرها و مصراع های نیروزا از خود به جای می گذارد و قدرت شاعر از همین نقطه آغاز می شود. یعنی حضور هویت خود در زبان شعر و خلق اتفاق در موقعیت های متفاوت جهت ابراز بیان، تا سهمی از تفکر خواننده را از آن خود کند.

پایان خبر مولیکس