نظریه فیثاغورث اشتباه است – مولیکس

غزال زیاری: فیثاغورث، فیلسوف یونان باستان بر این باور بود که هم آهنگی(ترکیبی از نت های خوش صدا) با روابط ویژه بین اعداد ساده ای مثل 3 و 4 ایجاد می شود. اخیرا محققان به دنبال توضیحات روانشناسی برای این مورد بودند ولی این “نسبت های عدد صحیح” همچنان به زیباسازی یک آکورد نسبت داده می شوند و به نظر می رسد که انحراف از آنها باعث ایجاد ناهنجاری در صدای موسیقی می شود.

محققان دانشگاه های کمبریج، پرینستون و موسسه زیبایی شناسی تجربی ماکس پلانک، حالا به دو راه کلیدی دست یافتند که ثابت می کند که فیثاغورث اشتباه کرده است.

بررسی آنها که در نشریه Nature Communications منتشر شده، نشان می دهد که در زمینه های شنیداری معمولی، ما ترجیح نمی دهیم که آکوردها کاملا در این نسبت های ریاضی باشند. دکتر پیتر هریسون از دانشکده موسیقی کمبریج و مدیر مرکز موسیقی و علم آن در این باره گفت:« ما مقادیر جزیی انحرافی را ترجیح می دهیم. ما کمی نقص را دوست داریم؛ چون به صداها زندگی داده و این برای ما جذاب است.»

سازهای موسیقی از فرهنگ های دیگر

محققان در عین حال دریافتند که نقش ایفا شده توسط این روابط ریاضی، زمانی از بین می رود که آلات موسیقی خاصی را در نظر بگیرید که برای موسیقی دانان، مخاطبان و محققان غربی کمتر آشنا باشند. این سازها، معمولا زنگی، گونگی و یا انواع زیلوفون و یا انواع دیگر سازهای کوبه ای هستند. این محققان به شکلی تخصصی برروی ساز “بونانگ” که سازی متعلق به مردم جاوه اندونزی است و از مجموعه ای از گونگ های کوچک ساخته شده، تمرکز کردند.

دکتر هریسون ادامه داد:« زمانی که ما از سازهایی مثل بونانگ استفاده می کنیم، اعداد خاص فیثاغورث از قاعده خارج شده و ما با الگوهای کاملا جدیدی از همخوانی و ناهماهنگی روبرو می شویم. شکل برخی از این سازهای کوبه ای به این معناست که وقتی آنها را می زنید و طنین انداز می شوند، اجزای فرکانس آنها تابع روابط ریاضی سنتی نیست. در آن زمان است که متوجه می شویم که اتفاقات جالبی در جریان هستند.»

او در ادامه گفت:« تحقیقات غربی تمرکزشان را بر روی سازهای آشنای ارکسترها قرار داده اند؛ اما در سایر فرهنگ های موسیقی، از سازهایی استفاده می شود که ما به دلیل شکل و فیزیک شان آنها را سازهای “غیرهارمونیک” می نامیم.»

آزمایش آنلاین به کمک آمد

این محققان یک آزمایشگاه آنلاین طراحی کردند که در آن بیش از 4000 نفر از آمریکا و کره جنوبی در 23 آزمایش رفتاری شرکت کردند. شرکت کنندگان آکوردهایی را پخش کردند و از آنها دعوت شد که به هریک ، رتبه عددی دلپذیر بودن بدهند و یا برای تنظیم نت های خاص در یک آکورد برای دلپذیر شدن صدا، از یک ابزار که طراحی شده بود استفاده کنند. در جریان این آزمایش ها، بیش از 235 هزار قضاوت انسانی صورت گرفت.

در این آزمایش ها، آکوردهای مختلف موسیقی از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفت. برخی از افراد تمرکزشان را برروی فواصل موسیقی خاصی زوم کردند و از شرکت کنندگان خواستند تا قضاوت کنند که آیا این موسیقی را با حالت کاملا کوک می پسندند و یا کمی تیزتر یا بالعکس ترجیح می دهند.

محققان از اینکه درصد بالایی از شرکت کنندگان، نقص جزیی یا ناهماهنگی را پسندیدند، شگفت زده شدند. آزمایش های دیگر ادراک هماهنگی را با آلات موسیقی غربی و غیر غربی از جمله بونانگ بررسی کردند.

قدردانی غریزی از نوع جدید هارمونی

محققان دریافتند که همخوانی های بونانگ، به دقت مقیاس موسیقی خاص فرهنگ اندونزیایی که از آن سرچشمه می گیرد را نشان می دهد. این همخوانی ها را نمی توان برروی یک پیانوی غربی پیاده سازی کرد؛ چرا که اسیر مقیاس هایی که در موسیقی سنتی وجود دارد می شود.

دکتر هریسون در این باره گفت:« یافته های ما این ایده سنتی را به چالش می کشد که هارمونی فقط یک راه است و حکایت از آن دارد که آکوردها باید این روابط ریاضی را انعکاس دهند. ما نشان می دهیم که انواع بیشتری از هارمونی وجود دارد و دلایل خوبی هست که نشان می دهند که چرا دیگر فرهنگ ها آنها را توسعه داده اند.»

از همه مهم تر این تحقیق نشان می دهد که شرکت کنندگان که (که نوازندگان آموزش داده نیستند و با موسیقی جاوه آشنایی ندارند)، به صورت غریزی توانستند تا همخوانی جدید آهنگ های بونانگ را درک کنند.

هریسون در این رابطه توضیح داد:« خلق موسیقی ، در حقیقت بحث کاوش در فرصت های خلاقانه مجموعه ای از کیفیت هاست. مثلا یافتن اینکه چه نوع ملودی هایی را می توان با فلوت نواخت و یا چه صداهایی را می توان با دهان تولید کرد.»

او ادامه داد:« یافته های ما نشان می دهد که اگر از سازهای مختلف استفاده می کنید، می توانید یک زبان هارمونیک کاملا جدید ایجاد کنید که مردم به شکل شهودی آن را درک می کنند. مردم برای درک آن نیازی به مطالعه و آموزش ندارند. بسیاری از موسیقی های تجربی در صد سال گذشته موسیقی کلاسیک غربی، برای شنوندگان بسیار سخت بوده؛ چرا که شامل ساختارهای بسیار انتزاعی است که لذت بردن از آنها را سخت می کند. در مقابل، یافته های روانشناختی می توانند به تحریک موسیقی جدیدی که شنوندگان به طرز شهودی از آن لذت می برند، کمک کند.»

فرصت استثنایی برای نوازندگان

دکتر هریسون امیدوار است که این تحقیق موسیقی دانان و نوازندگان را ترغیب کند تا سازهای ناآشنا را امتحان کرده و ببینند که آیا می توانند با ایجاد هارمونی های جدید، فرصت های خلاقانه جدیدی ایجاد کنند یا خیر:« بسیاری از موسیقی های پاپ کنونی، می کوشند تا هارمونی غربی را با ملودی های محلی خاورمیانه، هند و سایر نقاط جهان پیوند دهند. این می تواند کم و بیش موفقیت آمیز باشد؛ اما یک مشکل موجود این است که اگر این ملودی ها را با سازهای غربی بنوازید، این نت ها می توانند ناهماهنگ به نظر برسند.»

او ادامه داد:« موسیقی دانها ممکن است با مدنظر قراردادن یافته های ما و اعمال تغییراتی در کارشان، کیفیت لحن را با استفاده از سازهای واقعی تغییر داده و این پیوند را بهتر برقرار کنند. پس واقعا این امکان وجود دارد که بهترین موسیقی را با هارمونی و سیستم های مقایس محلی ایجاد کنند.»

هریسون و همکارانش در حال بررسی انواع مختلف سازها هستند و در مطالعات بعدی شان برای آزمایش طیف گسترده تری از فرهنگ ها اقدام خواهند کرد. آنها تمایل دارند تا از نوازندگانی که از سازهای غیرهارمونیک استفاده می کنند، کسب بینش کرده تا درک کنند که آیا مفاهیم متفاوتی از هارمونی را برای شرکت کنندگان غربی این مطالعه، ایجاد کرده اند یا خیر.

منبع: phys

5858