نحوه برگشت زدن چک صیادی ثبت شده

برای برگشت زدن چک صیادی ثبت شده، دارنده باید با اصل چک و کارت ملی به بانک عامل مراجعه کرده و درخواست گواهی عدم پرداخت نماید. این اقدام ضروری است تا مراحل قانونی بعدی برای وصول وجه چک بلامحل آغاز شود و حقوق دارنده حفظ گردد.

چک صیادی به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای مبادلات مالی در کشور، نقش حیاتی در تسهیل تراکنش ها و ایجاد اعتماد بین افراد ایفا می کند. اما گاهی اوقات، با وجود ثبت دقیق آن در سامانه صیاد، به دلایلی نظیر کسری موجودی یا مسدود بودن حساب صادرکننده، امکان وصول آن فراهم نمی شود. در چنین شرایطی، آگاهی از فرایند برگشت زدن چک صیادی و اقدامات قانونی پس از آن، برای حفظ حقوق دارنده چک از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی از قوانین جدید و مهلت های حیاتی، فرصت های مهمی را برای پیگیری مطالبات خود از دست می دهند.

در این مقاله جامع، تلاش شده است تا با زبانی ساده و کاربردی، تمامی مراحل و جزئیات مربوط به برگشت زدن چک صیادی ثبت شده، از لحظه مراجعه به بانک تا پیگیری های حقوقی و قضایی، به دقت تشریح شود. این راهنما نه تنها به دارندگان چک صیادی کمک می کند تا با اطمینان خاطر حقوق خود را پیگیری کنند، بلکه اطلاعات ارزشمندی درباره مهلت های قانونی، مدارک مورد نیاز و پیامدهای برگشت خوردن چک برای صادرکننده نیز ارائه می دهد.

چک صیادی ثبت شده چیست و چرا برگشت می خورد؟

سیستم چک صیادی با هدف افزایش شفافیت و اعتبار در مبادلات مالی، تحولات چشمگیری در قوانین مربوط به چک ایجاد کرده است. آشنایی با ماهیت این چک ها و دلایل عدم پرداخت آن ها، نخستین گام در مسیر پیگیری حقوقی است.

معرفی مختصر چک صیادی و تفاوت آن با چک های قدیمی

چک صیادی نسخه ای نوین از چک های بانکی است که با هدف کاهش آمار چک های برگشتی و افزایش امنیت مبادلات، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است. تفاوت اصلی آن با چک های قدیمی در این است که هر برگ چک صیادی دارای یک شناسه یکتای ۱۶ رقمی است و اعتبار آن منوط به ثبت اطلاعات در سامانه یکپارچه صیاد (سامانه صیاد) است. این ثبت اطلاعات توسط صادرکننده در زمان صدور و توسط دارنده در زمان دریافت چک انجام می شود، که یک لایه امنیتی و اعتباری مضاعف را فراهم می آورد. این فرایند تضمین می کند که تمامی اطلاعات چک در یک سامانه متمرکز قابل رصد و پیگیری است و از بروز سوءاستفاده ها جلوگیری می کند.

اهمیت ثبت چک در سامانه صیاد و اعتبار قانونی آن

ثبت چک در سامانه صیاد تنها یک رویه اداری نیست، بلکه سنگ بنای اعتبار قانونی آن است. قانون جدید چک به صراحت بیان می کند که تنها چک های ثبت شده در سامانه صیاد از اعتبار لازم برخوردارند و قابلیت پیگیری حقوقی و کیفری دارند. بدون ثبت در سامانه، چک عملاً فاقد اعتبار قانونی تلقی شده و دارنده آن برای وصول وجه با چالش های جدی مواجه خواهد شد. این الزام به ثبت، نقش مهمی در کاهش چک های بلامحل و افزایش مسئولیت پذیری صادرکنندگان ایفا می کند.

دلایل اصلی برگشت خوردن چک صیادی

برگشت خوردن چک صیادی می تواند دلایل متعددی داشته باشد که هر یک از آن ها مسیر پیگیری متفاوتی را پیش روی دارنده چک قرار می دهد:

• کسری موجودی: رایج ترین دلیل برگشت چک، عدم وجود مبلغ کافی در حساب صادرکننده است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که موجودی حساب کمتر از مبلغ مندرج در چک باشد.
• مسدودی حساب: گاهی اوقات حساب صادرکننده به دلایل قضایی، قانونی یا دستور بانک مسدود شده و امکان برداشت وجه از آن وجود ندارد.
• عدم تطابق امضا: در صورتی که امضای روی چک با نمونه امضای ثبت شده صادرکننده در بانک مطابقت نداشته باشد، چک برگشت می خورد.
• دستور عدم پرداخت: صادرکننده چک می تواند تحت شرایط خاصی (مانند سرقت یا مفقودی چک) دستور عدم پرداخت را به بانک بدهد. در این صورت، دارنده چک باید از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
• خط خوردگی و نقص شکلی: هرگونه خط خوردگی، عدم وضوح در نگارش یا نقص در اطلاعات ضروری چک می تواند منجر به برگشت خوردن آن شود.

مراحل گام به گام نحوه برگشت زدن چک صیادی ثبت شده در بانک

پس از اطمینان از عدم وصول وجه چک صیادی، اقدام فوری و صحیح در بانک برای برگشت زدن آن، بسیار مهم است. این فرایند دارای مراحل مشخصی است که رعایت آن ها برای آغاز پیگیری های قانونی بعدی ضروری است.

گام اول: مراجعه به شعبه بانک عامل (بانک صادرکننده چک)

نخستین قدم برای برگشت زدن چک صیادی، مراجعه حضوری به شعبه بانکی است که چک از آن صادر شده است. دارنده چک باید با اصل چک صیادی و کارت ملی یا شناسنامه معتبر خود به بانک مراجعه کند. در این مرحله، متصدی بانک ابتدا اصالت چک و ثبت آن در سامانه صیاد را بررسی می کند. لازم به تاکید است که برگشت زدن چک صیادی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، امکان پذیر نیست و بانک از انجام آن خودداری خواهد کرد.

گام دوم: درخواست صدور گواهی عدم پرداخت (برگشت چک)

پس از تأیید اصالت چک و ثبت آن، در صورت عدم موجودی یا کسری حساب، دارنده چک باید درخواست صدور گواهی عدم پرداخت را به متصدی بانک ارائه دهد. بانک موظف است بلافاصله پس از ثبت درخواست، اطلاعات مربوط به چک برگشتی را به صورت آنی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند. این ثبت سیستمی، اولین گام رسمی در فرایند پیگیری حقوقی چک بلامحل محسوب می شود و مبنای اعمال محدودیت ها برای صادرکننده خواهد بود.

گام سوم: دریافت گواهی عدم پرداخت و کد رهگیری

پس از ثبت اطلاعات در سامانه، بانک یک گواهی عدم پرداخت ممهور به مهر شعبه به دارنده چک تحویل می دهد. این گواهی که به آن «برگشت چک» نیز گفته می شود، شامل جزئیاتی مانند مبلغ چک، دلیل برگشت خوردن، مشخصات صادرکننده و دارنده و تاریخ برگشت است. علاوه بر این گواهی، بانک یک کد رهگیری مخصوص نیز ارائه می کند. این کد رهگیری برای تمامی پیگیری های قانونی بعدی، از جمله درخواست صدور اجراییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، بسیار حیاتی و ضروری است.

آگاهی و اقدام به موقع برای دریافت گواهی عدم پرداخت و کد رهگیری، از مهم ترین مراحل حفظ حقوق دارنده چک صیادی است، زیرا بدون این مدارک، پیگیری های قانونی بعدی با مشکل مواجه خواهد شد.

مهلت های قانونی حیاتی برای برگشت زدن و پیگیری چک صیادی

درک و رعایت مهلت های قانونی در خصوص برگشت زدن و پیگیری چک صیادی، به اندازه خود فرایند بانکی اهمیت دارد. از دست دادن این مهلت ها می تواند به از دست رفتن برخی از حقوق دارنده چک منجر شود.

مهلت 6 ماهه برای طرح شکایت کیفری (جرم صدور چک بلامحل)

یکی از مهم ترین امتیازات چک صیادی ثبت شده، امکان پیگیری کیفری آن است که با شرایط زمانی مشخصی همراه است. این مهلت شامل دو مرحله شش ماهه است:

1. مرحله اول: ارائه چک به بانک (حداکثر ۶ ماه از تاریخ صدور چک): دارنده چک باید حداکثر ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک (نه تاریخ سررسید)، برای وصول یا برگشت زدن آن به بانک مراجعه کند. اگر در این مدت، چک به بانک ارائه نشود و گواهی عدم پرداخت صادر نگردد، حق طرح شکایت کیفری برای همیشه از بین می رود.
2. مرحله دوم: طرح شکایت کیفری در مراجع قضایی (حداکثر ۶ ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت): پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، دارنده چک تنها ۶ ماه فرصت دارد تا با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایت کیفری خود را ثبت کند. از دست دادن این مهلت نیز منجر به ساقط شدن حق شکایت کیفری و امکان مجازات حبس برای صادرکننده می شود.

برای روشن شدن زمان بندی دقیق، یک مثال کاربردی ارائه می شود: فرض کنید تاریخ صدور یک چک صیادی 1403/04/01 و تاریخ سررسید آن 1403/06/01 است. دارنده چک باید حداکثر تا تاریخ 1403/10/01 (شش ماه پس از تاریخ صدور) چک را به بانک ارائه دهد و گواهی عدم پرداخت بگیرد. اگر این کار در تاریخ 1403/07/15 انجام شود، دارنده چک تا تاریخ 1404/01/15 فرصت خواهد داشت تا شکایت کیفری خود را ثبت کند.

مهلت 15 و 45 روزه برای حفظ حقوق تجاری (علیه ظهرنویس و ضامن)

علاوه بر صادرکننده چک، در صورت وجود ظهرنویس (پشت نویس) یا ضامن، دارنده چک می تواند برای وصول وجه به آن ها نیز مراجعه کند. اما این حق نیز منوط به رعایت مهلت های قانونی زیر است:

• ۱۵ روز: اگر محل صدور و محل پرداخت چک در یک شهر باشد، دارنده باید ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید، برای برگشت زدن چک و مطالبه وجه از ظهرنویسان و ضامن ها اقدام کند.
• ۴۵ روز: اگر محل صدور و محل پرداخت چک در دو شهر مختلف ایران باشد، این مهلت به ۴۵ روز افزایش می یابد.

رعایت این مهلت ها برای حفظ حقوق تجاری علیه مسئولین تضامنی چک، مانند ظهرنویس و ضامن، بسیار حائز اهمیت است. عدم اقدام در این بازه زمانی، ممکن است حق مطالبه وجه از این اشخاص را ساقط کند.

مهلت برای طرح شکایت حقوقی

برخلاف شکایت کیفری که دارای مهلت های مشخص و حساس است، برای طرح شکایت حقوقی و مطالبه وجه چک از صادرکننده، محدودیت زمانی مشخص و کوتاهی وجود ندارد. این بدان معناست که دارنده چک می تواند حتی پس از انقضای مهلت های کیفری نیز از طریق مراجع حقوقی برای وصول مطالبات خود اقدام کند. با این حال، توصیه می شود که در اسرع وقت اقدام شود، زیرا هرگونه تأخیر می تواند ریسک عدم دسترسی به اموال صادرکننده را افزایش دهد و فرایند وصول را پیچیده تر کند. قانون مدنی مفهوم مرور زمان را در دعاوی حقوقی مطرح می کند، اما این مدت زمان معمولاً طولانی است و در اکثر موارد، مشکلی برای پیگیری حقوقی چک ایجاد نمی کند.

مدارک مورد نیاز برای فرآیند برگشت زدن و پیگیری حقوقی چک صیادی

برای انجام صحیح و بی نقص فرایند برگشت زدن چک و پیگیری های قانونی بعدی، تهیه و ارائه مدارک کامل و معتبر ضروری است. کمبود یا نقص در هر یک از این مدارک می تواند باعث تأخیر یا حتی توقف در فرایند شود.

• اصل چک صیادی: این مهم ترین مدرک است که باید دارای شناسه یکتای ۱۶ رقمی باشد و در سامانه صیاد ثبت شده باشد.
• کارت ملی یا شناسنامه دارنده چک: برای احراز هویت دارنده چک در بانک و مراجع قضایی، ارائه یکی از این مدارک شناسایی معتبر الزامی است.
• گواهی عدم پرداخت (به همراه کد رهگیری سامانه صیاد): این گواهی که پس از برگشت زدن چک از سوی بانک صادر می شود و حاوی کد رهگیری ۱۶ رقمی است، سند اصلی برای اثبات عدم وصول چک محسوب می شود و برای کلیه اقدامات قانونی بعدی لازم است.
• فرم درخواست برگشت چک: در برخی موارد یا بنا به رویه خاص بانک ها یا مراجع قضایی، ممکن است نیاز به تکمیل فرم های خاصی برای درخواست برگشت چک یا پیگیری قضایی باشد.
• وکالت نامه رسمی (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر دارنده چک از طریق وکیل خود اقدام می کند، ارائه وکالت نامه رسمی و معتبر ضروری است.
• اظهارنامه رسمی: ارسال اظهارنامه رسمی به صادرکننده چک، هرچند اجباری نیست، اما می تواند در مراحل بعدی پیگیری حقوقی، به عنوان یک دلیل محکم برای اطلاع رسانی و مطالبه وجه، بسیار کارساز باشد.

بعد از برگشت زدن چک صیادی چه اقداماتی باید انجام داد؟ (روش های وصول مطالبات)

پس از برگشت زدن چک صیادی و دریافت گواهی عدم پرداخت، تازه زمان آغاز پیگیری های جدی برای وصول مطالبات فرا می رسد. قانون جدید چک، روش های مؤثر و نسبتاً سریعی را برای دارنده چک فراهم کرده است.

روش اول: اقدام از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (صدور اجراییه مستقیم)

سریع ترین و مؤثرترین روش در قانون جدید چک برای وصول مطالبات، اقدام از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت و کد رهگیری سامانه صیاد، دارنده چک می تواند بدون نیاز به تشکیل جلسه دادگاه یا صدور حکم قضایی، مستقیماً درخواست صدور اجراییه کند. مراحل آن به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: با اصل چک برگشتی، گواهی عدم پرداخت و کارت ملی به این دفاتر مراجعه می شود.
2. ثبت درخواست صدور اجراییه: درخواست صدور اجراییه برای وصول وجه چک ثبت می شود.
3. ابلاغ اجراییه به صادرکننده: پس از ثبت، اجراییه به صادرکننده چک ابلاغ می گردد. صادرکننده ۱۰ روز مهلت دارد تا بدهی خود را پرداخت کند یا با دارنده چک به توافق برسد.
4. اجرای مفاد اجراییه: در صورت عدم پرداخت بدهی در مهلت مقرر، اجرای احکام دادگستری با تشکیل پرونده اجرایی، اقدام به توقیف اموال صادرکننده چک یا صدور حکم جلب او می کند.

روش دوم: پیگیری از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

یکی دیگر از روش های وصول مطالبات، اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک است. این روش نیز مانند روش اول، نیازی به مراجعه به دادگاه و صدور حکم قضایی اولیه ندارد و می تواند مزایای خاص خود را داشته باشد. دارنده چک می تواند با ارائه چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت، از اداره ثبت درخواست صدور اجراییه ثبتی را نماید. از مزایای این روش، امکان توقیف سریع اموال و دارایی های صادرکننده چک است. با این حال، ممکن است در مقایسه با روش قضایی، سرعت کمتری داشته باشد یا در برخی جزئیات اجرایی متفاوت عمل کند.

روش سوم: طرح دعوای حقوقی در دادگاه

در صورتی که دارنده چک به دنبال مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (جریمه دیرکرد) و هزینه های دادرسی باشد، می تواند از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگاه اقدام کند. این روش، اگرچه زمان برتر از دو روش قبلی است و نیاز به تشکیل جلسات دادگاه و طی فرایند قضایی کامل دارد، اما امکان مطالبه تمامی خسارات وارده را فراهم می سازد. در این روش، وکیل متخصص می تواند نقش مهمی در تسریع و موفقیت آمیز بودن پرونده ایفا کند. طرح دعوای حقوقی معمولاً در مواردی انتخاب می شود که مطالبات فراتر از صرفاً وجه چک باشد یا به دلایلی امکان استفاده از روش های سریع تر فراهم نباشد.

ارسال اظهارنامه رسمی به صادرکننده

قبل یا در کنار هر یک از روش های فوق، ارسال اظهارنامه رسمی به صادرکننده چک می تواند نقش مهمی ایفا کند. اظهارنامه به صورت رسمی صادرکننده را از قصد دارنده برای پیگیری قانونی مطلع می سازد و می تواند به عنوان یک هشدار جدی تلقی شود. این اقدام می تواند صادرکننده را به پرداخت بدهی ترغیب کند و در صورت عدم پرداخت، به عنوان مدرکی دال بر مطالبه وجه و اطلاع رسانی قبلی، در مراحل قضایی مورد استفاده قرار گیرد.

پیامدهای برگشت خوردن چک صیادی برای صادرکننده

قانون جدید چک صیادی، با هدف افزایش اعتبار چک و کاهش موارد بلامحل، مجازات ها و محدودیت های سنگینی را برای صادرکنندگان چک برگشتی در نظر گرفته است. این پیامدها به محض برگشت خوردن چک، به صورت آنی و سیستمی اعمال می شوند.

محدودیت های بانکی آنی

برگشت خوردن چک صیادی، بلافاصله منجر به اعمال محدودیت های بانکی متعددی برای صادرکننده می شود که زندگی مالی او را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد:

• مسدود شدن تمامی حساب های بانکی: به محض ثبت برگشت چک در سامانه بانک مرکزی، تمامی حساب های صادرکننده در کلیه بانک ها و موسسات اعتباری، به میزان مبلغ مندرج در چک برگشتی مسدود می شود. این مسدودی شامل حساب جاری، پس انداز و حتی حساب های مشترک فرد می شود تا مبلغ چک تأمین شود.
• ممنوعیت دریافت دسته چک جدید و تسهیلات بانکی: صادرکننده چک برگشتی تا زمان رفع سوء اثر، از دریافت هرگونه دسته چک جدید محروم می شود. همچنین امکان دریافت وام، تسهیلات بانکی و هرگونه خدمات اعتباری از کلیه بانک ها و موسسات مالی از او سلب می گردد.
• عدم امکان افتتاح حساب جدید یا تمدید کارت اعتباری: صادرکننده دیگر نمی تواند حساب بانکی جدیدی افتتاح کند یا کارت های اعتباری خود را تمدید نماید. این محدودیت ها تا زمان رفع کامل سوء اثر از سوابق فرد ادامه خواهد داشت.

عواقب قضایی و اعتباری

علاوه بر محدودیت های بانکی، برگشت خوردن چک صیادی عواقب قضایی و اعتباری جدی نیز به دنبال دارد که می تواند پیامدهای طولانی مدت برای صادرکننده داشته باشد:

• ثبت سوء سابقه مالی در سامانه بانک مرکزی: اطلاعات مربوط به چک برگشتی در سوابق اعتباری صادرکننده در سامانه بانک مرکزی ثبت می شود. این سوء سابقه می تواند در اعتبارسنجی های بانکی و اقتصادی آینده فرد تأثیر منفی بسیار زیادی بگذارد و اعتبار او را در بازار مالی به شدت کاهش دهد.
• احتمال حبس و توقیف اموال: در صورت طرح شکایت کیفری توسط دارنده چک (با رعایت مهلت های قانونی)، صادرکننده ممکن است با مجازات حبس (بر اساس مبلغ چک و تعداد چک های برگشتی) مواجه شود. همچنین، از طریق مراجع قضایی یا ثبتی، اموال و دارایی های او توقیف خواهد شد تا وجه چک تأمین شود.
• ممنوع الخروجی: در برخی موارد و در صورت صدور حکم قضایی، صادرکننده چک برگشتی ممکن است با ممنوعیت خروج از کشور مواجه شود.

قانون جدید چک صیادی، مجازات های سنگینی را برای صادرکنندگان چک های بلامحل در نظر گرفته است تا ضمن حمایت از دارنده چک، اعتبار این اسناد مالی را در جامعه افزایش دهد.

اگر چک صیادی در مهلت مقرر برگشت نخورد چه اتفاقی می افتد؟

تعلل در برگشت زدن چک صیادی در مهلت های قانونی، می تواند به ضرر دارنده چک تمام شده و برخی از حقوق وی را از بین ببرد. آگاهی از این پیامدها، اهمیت اقدام به موقع را دوچندان می کند.

از دست رفتن حق طرح شکایت کیفری و مجازات حبس

همانطور که قبلاً اشاره شد، برای طرح شکایت کیفری علیه صادرکننده چک بلامحل، دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، آن را به بانک ارائه دهد و گواهی عدم پرداخت دریافت کند. سپس شش ماه دیگر فرصت دارد تا شکایت کیفری را در مراجع قضایی ثبت کند. اگر این مهلت ها رعایت نشود، حق طرح شکایت کیفری از بین رفته و امکان مجازات حبس برای صادرکننده سلب می شود. در این صورت، تنها راه های حقوقی و ثبتی برای وصول وجه باقی خواهد ماند که فاقد جنبه کیفری هستند.

از دست رفتن امکان اقدام علیه ظهرنویسان و ضامن ها

یکی دیگر از پیامدهای مهم عدم رعایت مهلت های ۱۵ یا ۴۵ روزه (بسته به محل صدور و پرداخت چک)، از دست رفتن حق اقدام علیه ظهرنویسان (پشت نویس ها) و ضامن های چک است. اگر دارنده چک در این بازه های زمانی برای برگشت زدن چک اقدام نکند، دیگر نمی تواند از این اشخاص به صورت تضامنی مطالبه وجه کند. این امر بار مسئولیت را تنها بر دوش صادرکننده اصلی قرار می دهد و در صورتی که صادرکننده فاقد اموال کافی باشد، وصول مطالبات را بسیار دشوار می کند.

محدود شدن پیگیری به شکایت حقوقی و ثبتی

در صورتی که مهلت های کیفری و تجاری از دست برود، تنها گزینه های باقی مانده برای دارنده چک، پیگیری از طریق شکایت حقوقی در دادگاه یا اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک است. اگرچه این روش ها همچنان امکان وصول وجه چک را فراهم می آورند، اما معمولاً زمان برتر هستند و فاقد اهرم فشار ناشی از جنبه کیفری یا مسئولیت تضامنی ظهرنویسان خواهند بود. در مورد برگشت زدن چک صیادی تاریخ گذشته نیز، اگرچه امکان برگشت زدن چک از طریق بانک وجود دارد و تا سه سال می توان آن را برگشت زد، اما حق شکایت کیفری و اقدام علیه ظهرنویسان پس از انقضای مهلت های شش ماهه و ۱۵/۴۵ روزه از بین می رود و تنها پیگیری حقوقی و ثبتی باقی می ماند.

رفع سوء اثر از چک برگشتی (برای صادرکننده)

صادرکننده چک برگشتی که با محدودیت های بانکی و قضایی مواجه شده است، برای رفع این محدودیت ها و پاک کردن سابقه منفی خود، باید اقدام به رفع سوء اثر از چک برگشتی نماید. این فرایند دارای روش های مشخصی است.

روش های اصلی رفع سوء اثر

برای رفع سوء اثر از چک برگشتی، چندین راهکار پیش بینی شده است که صادرکننده می تواند یکی از آن ها را بر اساس شرایط خود انتخاب کند:

1. واریز وجه چک و ارائه درخواست مسدودی: صادرکننده می تواند معادل وجه چک را به حساب جاری خود واریز کرده و از بانک بخواهد که این مبلغ را برای پرداخت چک برگشتی مسدود نماید. پس از پرداخت وجه به دارنده، سوء اثر رفع خواهد شد.
2. ارائه رضایت نامه از دارنده چک: اگر صادرکننده و دارنده چک به توافق برسند و وجه چک به هر طریقی (خارج از سیستم بانکی) پرداخت شود، دارنده چک می تواند با مراجعه به بانک، رضایت نامه خود را مبنی بر دریافت وجه ارائه کند. با ثبت این رضایت نامه، سوء اثر از سوابق صادرکننده پاک می شود.
3. واریز وجه چک به حساب بلندمدت مسدود و ارائه گواهی: در صورتی که دارنده چک مشخص نباشد یا به هر دلیلی امکان اخذ رضایت نامه از او وجود نداشته باشد، صادرکننده می تواند وجه چک را به یک حساب بلندمدت مسدود در بانک واریز کند و گواهی آن را ارائه دهد. این اقدام نیز می تواند منجر به رفع سوء اثر شود.
4. ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت یا قرار موقوفی تعقیب: اگر صادرکننده در مراجع قضایی تبرئه شود یا قرار موقوفی تعقیب صادر گردد، با ارائه حکم قضایی می تواند برای رفع سوء اثر اقدام کند.
5. گذشت زمان: در صورتی که هیچ یک از روش های فوق امکان پذیر نباشد و دارنده چک نیز شکایتی ثبت نکرده باشد، پس از گذشت ۳ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، به صورت خودکار سوء اثر از سوابق صادرکننده رفع خواهد شد. البته این روش، آخرین راهکار است و معمولاً توصیه به اقدام سریع تر می شود.

نحوه استعلام وضعیت رفع سوء اثر

صادرکنندگان چک می توانند وضعیت رفع سوء اثر از چک های برگشتی خود را از طریق سامانه های مربوطه استعلام کنند. این استعلام از طریق سایت بانک مرکزی یا اپلیکیشن های موبایلی معتبر که خدمات مربوط به چک صیادی را ارائه می دهند، قابل انجام است. با وارد کردن اطلاعات مربوط به چک و کد ملی، می توان از وضعیت فعلی سوء اثر و پاک شدن سابقه برگشتی مطلع شد. رنگ سفید در استعلام، نشان دهنده رفع سوء اثر و وضعیت اعتباری مطلوب صادرکننده است.

نتیجه گیری

پیگیری صحیح و به موقع برگشت زدن چک صیادی، گام اساسی در حفظ حقوق دارنده چک و وصول مطالبات است. با توجه به تحولات اخیر در قوانین چک، آشنایی کامل با مراحل بانکی، مهلت های قانونی حیاتی، و روش های مختلف پیگیری قضایی و ثبتی، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. از دست دادن حتی یک روز در برخی مراحل، می تواند فرصت های ارزشمندی را برای دارنده چک از بین ببرد و فرایند وصول را پیچیده تر و طولانی تر کند.

قانون جدید چک صیادی ابزارهای قدرتمندی را برای حمایت از دارنده چک فراهم کرده است و با اعمال محدودیت های سنگین برای صادرکنندگان چک بلامحل، تلاش در جهت افزایش اعتماد عمومی به این سند مالی دارد. بنابراین، توصیه می شود که دارنده چک با آگاهی کامل و در اسرع وقت اقدام کند. در صورت پیچیدگی پرونده یا نیاز به راهنمایی تخصصی، مشورت با وکلای متخصص در زمینه دعاوی چک می تواند مسیر پیگیری را هموارتر و موفقیت آمیزتر نماید. هرگز فراموش نشود که هوشیاری و اقدام به موقع، کلید موفقیت در مدیریت پرونده های مربوط به چک صیادی است.

سوالات متداول

هزینه برگشت زدن چک صیادی در بانک چقدر است؟

برگشت زدن چک صیادی در شعبه بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت، هیچ هزینه ای ندارد و این خدمت به صورت رایگان ارائه می شود. اما، مراحل بعدی مانند درخواست صدور اجراییه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا طرح دعوای حقوقی در دادگاه، شامل هزینه های دادرسی است که بر اساس مبلغ چک و قوانین مربوطه محاسبه می گردد.

آیا می توان چک صیادی را در همان روز سررسید برگشت زد؟

بله، برگشت زدن چک صیادی در همان روز سررسید کاملاً امکان پذیر است. اگر در تاریخ سررسید به بانک مراجعه شود و موجودی حساب صادرکننده کافی نباشد، دارنده چک می تواند بلافاصله درخواست گواهی عدم پرداخت را ارائه دهد و مراحل برگشت چک را آغاز کند.

تفاوت مهلت برگشت زدن چک صیادی با چک های قدیمی چیست؟

اصلی ترین تفاوت در فرآیند سیستمی و آنی برگشت زدن چک صیادی است. در حالی که برای چک های قدیمی فرایندها ممکن بود کندتر و با رویه های اداری بیشتری همراه باشد، در سیستم صیاد به محض برگشت خوردن چک، اطلاعات آن در سامانه بانک مرکزی ثبت شده و محرومیت های بانکی برای صادرکننده به صورت آنی اعمال می شود. این سرعت عمل، امکان پیگیری را برای دارنده چک تسهیل می کند و اهرم فشار بیشتری بر صادرکننده ایجاد می نماید.

آیا چک صیادی بدون ثبت در سامانه قابل برگشت زدن است؟

خیر، بر اساس قانون جدید چک، چک صیادی بدون ثبت در سامانه صیاد، فاقد اعتبار قانونی است و بانک ها از پذیرش و برگشت زدن آن خودداری می کنند. پیش از هرگونه اقدام، باید از ثبت کامل و صحیح چک در سامانه اطمینان حاصل شود.

برای برگشت چک صیادی، آیا حتماً باید به بانک صادرکننده مراجعه کرد؟

بله، برای برگشت زدن چک صیادی، دارنده باید به یکی از شعب بانکی که چک از آن صادر شده است (بانک عامل) مراجعه کند. امکان برگشت زدن چک صیادی در سایر بانک ها یا از طریق دستگاه های خودپرداز وجود ندارد.

چند روز بعد از برگشت چک صیادی حساب های صادرکننده مسدود می شود؟

بر اساس قانون جدید و سامانه یکپارچه بانک مرکزی، حساب های صادرکننده چک برگشتی بلافاصله و به صورت آنی پس از ثبت اطلاعات برگشت چک توسط بانک، مسدود می شوند. این اقدام خودکار و بدون نیاز به پیگیری اضافی از سوی دارنده چک انجام می گیرد.

آیا می توان چک صیادی را به صورت آنلاین برگشت زد؟

مراحل اولیه برگشت زدن چک صیادی در بانک (یعنی ارائه چک و دریافت گواهی عدم پرداخت) حضوری است. اما پیگیری های قضایی بعدی، مانند درخواست صدور اجراییه، می تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام شود که نوعی فرآیند نیمه آنلاین محسوب می شود.